مطابق با ضوابط مبحث دوم مقررات ملی ساختمان، ماده 33 قانون نظام مهندسی، قانون شهرداری‌ها و سایر ضوابط جاری در حوزه ساخت و ساز شهری، تمام عملیات اجرایی می‌بایست بر اساس نقشه‌های مصوب، پروانه ساختمانی ، محاسبات و مشخصات فنی مندرج در پروانه اجرا و در هر مرحله توسط مهندسین ناظر در صلاحیت‌های مختلف ، کنترل و در پایان از لحاظ انطباق با ضوابط مذکور گواهی گردد.
پس نتیجه می‌شود که وظیفه مهندسین ناظر یک وظیفه کنترلی است نه اجرایی!
اما قبل از اینکه سراغ موضوع اصلی این مقاله برویم، لازم است تعریف ناظر را با هم بررسی کنیم:
ناظر: مطابق بند 2-5-1 مبحث دوم مقررات ملی ساختمان، ناظر شخص حقیقی یا حقوقی دارای پروانه اشتغال به کار در یکی از رشته‌های موضوع قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان است.
ناظر هماهنگ کننده کیست؟
مطابق بند 1-32 مبحث دوم مقررات ملی؛ یکی از مهندسین ناظر عمران یا معماری به عنوان ناظر هماهنگ کننده انتخاب شده و مسئولیت هماهنگی بین سایر ناظران را به عهده دارد. همچنین ناظر هماهنگ کننده وظیفه تسلیم گزارش‌های مرحله‌ای به شهرداری، سازمان استان و یا سایر مراجع ذیربط است.
ناظر هماهنگ کننده می‌تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد که مدیر عامل شرکت حقوقی، مسئولیت ناظر هماهنگ کننده در شخص حقوقی را بر عهده خواهد داشت.
لازم به ذکر است که ناظر هماهنگ کننده علاوه بر انجام وظیفه نظارتی خود می‌بایست به وظایف ناظر هماهنگ کننده نیز عمل کند.
وظایف و مسئولیت‌های مهندس ناظر هماهنگ کننده
در این مقاله مسئولیت‌های ناظر هماهنگ کننده را به 3 دسته زیر تقسیم کرده ایم:
- ارائه گزارشات
- ایجاد هماهنگی بین سایر ناظران و مجری ساختمان
- حل اختلاف بین ناظران و مجری
ارائه گزارشات
- همانطور که گفته شد وظیفه اصلی مهندسین ناظر کنترل عملیات اجرایی است که حاصل این کنترل در قالب گزارش‌های مرحله‌ای می‌بایست به مرجع صدور پروانه و سازمان استان ارائه گردد.
وظیفه نگارش گزارشات بر عهده هر یک از ناظران در حیطه صلاحیت خود بوده و ناظر هماهنگ کننده تنها وظیفه تسلیم این گزارشات به مرجع صدور پروانه و سازمان استان را بر عهده دارد.
ماده 23 آیین نامه اجرایی ماده 33 قانون – ناظر هماهنگ کننده هر ساختمان باید گزارش هر یک از مراحل اصلی کار خود و سایر ناظران را به مرجع صدور پروانه و سازمان استان تحویل دهد و چنانچه در حین اجرای ساختمان با تخلفی برخورد نماید و یا سایر ناظران به او اعلام کنند، مراتب را به سازمان استان و مرجع صدور پروانه اعلام نماید.
نکته: مخاطب اصلی در گزارشات مهندسان ناظر، مرجع صدور پروانه است.
- 7-1-5- ناظر هماهنگ کننده می‌بایست در جریان تمام تغییرات و دستورکارهای سایر ناظران باشد.
- 8-4-7- در صورتیکه مجری از حدود وظایف و مسئولیت‌های مندرج در مقررات ملی ساختمان و شرایط عمومی قرارداد ، عدول نماید و یا مرتکب خلاف شود ناظر یا ناظران ذیربط خلاف را به مجری ساختمان منعکس و با تعیین فرصت مناسب رعایت موارد ذیربط را از وی خواهند خواست. در صورت عدم تمکین مجری به دستورات ابلاغی، ناظر یا ناظران ذیربط موارد خلاف را با ذکر دلیل به ناظر هماهنگ کننده منعکس نموده و نام‌برده موارد را به سازمان استان و مرجع صدور پروانه ساختمان گزارش خواهند نمود.
- 9-2-4 و ظ-4-4 – وقتی مجری ساختمان قصد خروج از کار و ثبت پروژه جدید را داشته باشد، می‌بایست پایان عملیات اجرایی توسط ناظر هماهنگ کننده تایید گردد.
- 14-4-6- در صورت نیاز به زمانی بیش از زمان اعلام شده در قرارداد برای اجرای ساختمان، ناظر هماهنگ کننده موظف است حداکثر دوماه مانده به پایان مدت قرارداد مراتب را به صاحبکار ، سازمان استان و مرجع صدور پروانه اعلام و از سازمان استان درخواست تمدید قرارداد نماید .
- 9-4-5- ارائه دستور توقف عملیات ساختمانی یا گزارش تخلف در صورتیکه قرارداد مجری، فسخ، ابطال یا سلب صلاحیت و . . . شده باشد.
- 9-4-8- در صورتیکه صاحب کار، اجرای پروژه را بدون قصور مجری و به هر دلیل بیش از 15% مدت مندرج در قرارداد به تاخیر بیاندازد، این تعلیق کار زمانی مورد تایید است که ناظر هماهنگ کننده ابتدا و انتهای آن‌را به مرجع صدور پروانه و سازمان استان گزارش کرده باشد.
- درابتدای کار و قبل از شروع عملیات اجرایی ، می‌بایست گزارش شروع به کار پروژه توسط مجری یا سازنده به ناظر هماهنگ کننده تسلیم شده و ناظر هماهنگ کننده می‌تواند ترتیب برگزاری یک جلسه در محل کارگاه را داده و این گزارش را به امضا سایر ناظران برساند.
- در زمان پایانکار بهتر است ناظر هماهنگ کننده قبل از امضا برگه پایانکار، این برگه را به تایید سایر ناظران رسانده و نهایتاً خود نیز تایید نماید. متاسفانه عدم توجه به این موضوع موجب درگیری بسیاری از ناظران شده است؛ چرا که امکان دارد تخلفی در عملیات اجرایی وجود داشته و می‌بایست توسط مالک یا مجری اصلاح شود و در صورت تایید پایانکار توسط هماهنگ کننده و عدم اصلاح این تخلف، ناظر هماهنگ کننده را درگیر مسائل قضایی می نماید.
- هماهنگی با مالک و سایر ناظران جهت تمدید قرارداد ناظر، در این مورد ناظر هماهنگ کننده می‌بایست 2 ماه قبل از اتمام قرارداد ناظران، درخواست ادامه همکاری یا قطع همکاری مربوط به هر یک از ناظران را به صاحب کار، سازمان استان و مرجع صدور پروانه اعلام کرده و پیگیر باشد تا مالک یا سازنده اقدامات اداری لازم را از قبیل پرداخت حق الزحمه انجام دهد.
ناظر هماهنگ کننده نمی‌تواند در خصوص مباحث فنی مربوط به سایر رشته‌ها اظهار نظر کرده و گزارش ارسال نماید.
ایجاد هماهنگی بین سایر ناظران و مجری ساختمان
- بر اساس بند 1-32 مبحث دوم ، ناظر هماهنگ کننده مسئول هماهنگی بین سایر ناظران است. یعنی ناظر هماهنگ کننده می‌بایست در مواردی که لازم است یکی از ناظران از عملیات اجرایی بازدید کرده و گزارش صادر کند به صورت تلفنی یا مکتوب به ایشان اطلاع‌رسانی نماید و در صورت عدم تبعیت ایشان، به سازمان استان اعلام نماید.
- براساس بند 9-4-3 مبحث دوم ، مجریان حقوقی موظفند در پروژه‌های خود یک نفر را که به تایید سازمان استان رسیده است به عنوان نماینده یا سرپرست کارگاه مشخص کرده و به صاحب کار، ناظر هماهنگ کننده، سازمان استان و مرجع صدور پروانه معرفی نمایند.
در اینجا نیز ناظر هماهنگ کننده می‌بایست نماینده مجری را به سایر ناظرین معرفی نماید.
حل اختلاف بین ناظران و مجری
یکی دیگر از وظایف ناظر هماهنگ کننده بر اساس بندهای 16-4-1 و 16-4-2 و 16-4-3 و 16-4-4 مبحث دوم مقررات ملی، حل اختلاف ایجاد شده بین مجری، صاحب کار و سایر ناظران است.
در صورتیکه مجری یا سایر ناظران به رای ناظر هماهنگ کننده اعتراض داشته باشند، می‌بایست عملیات اجرایی متوقف شده و حل اختلاف توسط کمیته داوری سازمان انجام شود. در پایان نیز رای کمیته مذکور می‌بایست توسط ناظر هماهنگ کننده به مجری، مرجع صدور پروانه و ناظر مذکور اعلام و تا حصول به نتیجه پیگیری نماید.
نکته بسیار مهم:
لازم به ذکر است مسئولیت تمامی ناظران، همزمان با صدور پروانه ساختمانی آغاز و تا صدور پایانکار یا تعویض ناظر ادامه خواهد داشت و عدم اطلاع‌رسانی ناظر هماهنگ کننده نیز رافع مسئولیت ایشان نخواهد بود.
نحوه انتخاب ناظر هماهنگ کننده
انتخاب ناظر هماهنگ کننده بر اساس بند 16-2 مبحث دوم مقررات ملی، توسط سازمان استان و از بین ناظر سازه یا معماری انجام می‌شود. اما با توجه به اینکه گودبرداری و اجرای سازه نگهبان نیاز به تخصص خاص داشته و بیشتر جزو مباحث سازه‌ای بوده و ناظر معمار در این خصوص اطلاعات خاصی ندارد، سازمان استان سعی دارد تا ناظر عمران به عنوان ناظر هماهنگ کننده انتخاب شود اما هیچ اجباری نیست.
همچنین بخوانید: ۱۶ وظیفه مهندس ناظر در کنترل اسکلت بتنی
حق الزحمه ناظر هماهنگ کننده چگونه تعیین می‌شود؟
حق‌الزحمه ناظر هماهنگ‌کننده، برخلاف تصور برخی، مبلغی جداگانه و مازاد بر حق‌الزحمه نظارت عادی نیست. این مبلغ بخشی از کل حق‌الزحمه نظارت تمام ناظرین پروژه است که به دلیل مسئولیت‌ها و وظایف بیشتر، به ناظر هماهنگ‌کننده پرداخت می شود. نحوه تعیین و محاسبه آن بر اساس شیوه‌نامه‌های سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور به شرح زیر است:
۱. اساس محاسبه:
مبنای محاسبه، مجموع کل حق‌الزحمه‌های نظارت برای تمام رشته‌ها (معماری، سازه، تأسیسات برقی و تأسیسات مکانیکی) در یک پروژه ساختمانی است.
۲. درصد اضافه پرداخت:
ناظر هماهنگ‌کننده به دلیل وظایف اضافی مانند هماهنگی بین ناظران، ثبت و ارسال گزارش‌های یکپارچه، مکاتبات اصلی با مراجع صدور پروانه و مدیریت فرآیند نظارت، درصدی اضافه بر حق‌الزحمه رشته تخصصی خود دریافت می‌کند. این درصد به شرح زیر است:
- برای ساختمان‌های تا ۱۰ طبقه یا با زیربنای کمتر از ۲۰,۰۰۰ متر مربع: ناظر هماهنگ‌کننده ۱۰ درصد (ده درصد) اضافه بر حق‌الزحمه نظارت رشته خود دریافت می‌کند.
- برای ساختمان‌های با بیش از ۱۰ طبقه یا با زیربنای بیش از ۲۰,۰۰۰ متر مربع: ناظر هماهنگ‌کننده ۱۵ درصد (پانزده درصد) اضافه بر حق‌الزحمه نظارت رشته خود دریافت می‌کند.
مثال کاربردی:
فرض کنید در یک پروژه ساختمانی ۴ طبقه، حق‌الزحمه‌های نظارت به شرح زیر باشد:
- حق‌الزحمه ناظر معمار (که به عنوان ناظر هماهنگ‌کننده انتخاب شده): ۲۰ میلیون تومان
- حق‌الزحمه ناظر سازه: ۲۵ میلیون تومان
- حق‌الزحمه ناظر برق: ۱۵ میلیون تومان
- حق‌الزحمه ناظر مکانیک: ۱۵ میلیون تومان
محاسبه دریافتی ناظر هماهنگ‌کننده:
- مبلغ اضافه پرداخت هماهنگی: ۱۰% از ۲۰ میلیون تومان (حق‌الزحمه رشته خودش) = ۲ میلیون تومان
- کل دریافتی ناظر هماهنگ‌کننده: ۲۰ میلیون تومان (حق‌الزحمه نظارت معماری) + ۲ میلیون تومان (اضافه پرداخت هماهنگی) = ۲۲ میلیون تومان
نکته مهم: این مبلغ اضافه پرداخت، از سهم سایر ناظران کسر نمی‌شود، بلکه به صورت درصدی از کل هزینه خدمات مهندسی پروژه محاسبه و به سهم ناظر هماهنگ‌کننده افزوده می‌گردد. پرداخت این مبالغ معمولاً در قالب قراردادهای منعقد شده بین مالک و دفتر نظام مهندسی یا مهندسان ناظر صورت می‌گیرد.
نمونه گزارش ناظر هماهنگ کننده
گزارش ناظر هماهنگ‌کننده، برخلاف گزارش‌های تک‌رشته‌ای، و براساس گزارشاتی که سایر ناظرین به ایشان اعلام می کنند یک گزارش جامع و یکپارچه است که وضعیت کلی پروژه را از دیدگاه تمام رشته‌های نظارتی به مرجع صدور پروانه (شهرداری یا دهیاری) اعلام می‌کند. این گزارش باید خلاصه، دقیق و بیانگر وضعیت انطباق یا عدم انطباق عملیات اجرایی با نقشه‌ها و مقررات ملی ساختمان باشد.
در ادامه، یک نمونه استاندارد از متن گزارش مرحله‌ای ناظر هماهنگ‌کننده ارائه شده است. این فرمت معمولاً در سامانه‌های خدمات مهندسی الکترونیکی تکمیل و ارسال می‌شود.
________________________________________
عنوان: گزارش مرحله‌ای عملیات ساختمانی (مرحله: اتمام سفت‌کاری)
به: شهرداری/بخشداری/دهیاری محترم منطقه/شهر …
موضوع: گزارش مرحله … عملیات ساختمانی به شماره پرونده …
با سلام و احترام،
بدینوسیله وضعیت اجرایی ساختمان واقع در پلاک ثبتی شماره … فرعی از … اصلی، به آدرس … متعلق به مالک محترم، جناب آقای/سرکار خانم … با شماره پروانه ساختمانی … مورخ …/…/…۱۴، تا تاریخ تنظیم این گزارش به شرح ذیل اعلام می‌گردد:
اینجانب، …، به عنوان ناظر هماهنگ‌کننده پروژه فوق، پس از دریافت گزارش‌های مرحله‌ای از ناظران محترم رشته‌های:
- سازه: جناب آقای/سرکار خانم مهندس …
- معماری: جناب آقای/سرکار خانم مهندس …
- تأسیسات برقی: جناب آقای/سرکار خانم مهندس …
- تأسیسات مکانیکی: جناب آقای/سرکار خانم مهندس …
و بازدیدهای میدانی صورت گرفته، موارد زیر را به استحضار می‌رساند:
۱. وضعیت کلی پروژه:
عملیات اجرایی مربوط به مرحله “اتمام سفت‌کاری و دیوارچینی” به پایان رسیده است.
۲. انطباق با نقشه‌ها و مقررات:
(حالت اول: عملیات منطبق است)
عملیات اجرایی در این مرحله، منطبق با نقشه‌های مصوب، ضوابط شهرسازی و مقررات ملی ساختمان اجرا گردیده و از نظر اینجانب و سایر ناظران پروژه، ادامه عملیات ساختمانی بلامانع است.
(حالت دوم: عملیات دارای ایراد است)
عملیات اجرایی در این مرحله دارای ایرادات و مغایرت‌هایی با نقشه‌های مصوب و مقررات ملی ساختمان می‌باشد که جزئیات آن به شرح خلاصه ذیل و در گزارش‌های تفصیلی هر رشته (پیوست) به اطلاع مجری و مالک محترم رسیده است:
- خلاصه مغایرت‌ها: (مثال) عدم رعایت پوشش بتن (کاور) در ستون‌های طبقه سوم، اجرای تیغه‌چینی داخلی برخلاف نقشه‌های معماری مصوب، عدم اجرای لوله آب باران در بالکن شمالی.
لذا، ادامه عملیات ساختمانی اکیداً ممنوع بوده و منوط به رفع کامل نواقص اعلامی و اخذ تأییدیه از ناظران ذیربط می‌باشد. خواهشمند است دستور فرمایید از ادامه کار تا زمان رفع ایرادات جلوگیری به عمل آید.
۳. درصد پیشرفت فیزیکی:
درصد پیشرفت فیزیکی کل پروژه تا این تاریخ حدوداً … درصد برآورد می‌گردد.
مدارک پیوست:
- گزارش مرحله‌ای ناظر رشته سازه
- گزارش مرحله‌ای ناظر رشته معماری
- گزارش مرحله‌ای ناظر رشته تأسیسات برقی
- گزارش مرحله‌ای ناظر رشته تأسیسات مکانیکی
- (در صورت لزوم) دستور کارها و ابلاغیه‌های صادر شده به مجری/مالک
با احترام نام و نام خانوادگی ناظر هماهنگ‌کننده مهر و امضاء تاریخ: …/…/…۱۴
جمع بندی
وظایف ناظر هماهنگ‌کننده در پروژه‌های ساختمانی، تنها به کنترل اجرای ساختمان محدود نمی‌شود، بلکه ایجاد هماهنگی میان سایر ناظران، نظارت بر رعایت مقررات ملی، بررسی گزارش‌های مرحله‌ای و پیگیری مسائل اجرایی نیز از وظایف کلیدی اوست. ناظر هماهنگ‌کننده مسئول اطمینان از اجرای صحیح پروژه توسط مجری ذیصلاح، امضای برگه شروع عملیات و ارسال گزارش‌های نظارتی به شهرداری و سازمان نظام مهندسی است. همچنین، در صورت بروز اختلاف میان ناظران و مجری، وظیفه داوری اولیه بر عهده اوست تا مشکلات قبل از ورود به مراجع قانونی حل‌وفصل شوند. نظارت مستمر بر رعایت کیفیت ساخت، اجرای نقشه‌ها و کنترل استانداردهای ایمنی از دیگر وظایف ناظر هماهنگ‌کننده است.
با توجه به اهمیت این مسئولیت‌ها، شرکت در دوره صفر تا صد نظارت ساختمان به شما کمک می‌کند تا مهارت‌های موردنیاز برای انجام این وظایف را به‌صورت حرفه‌ای بیاموزید. وظایف ناظر هماهنگ کننده، تنها یکی از بخش‌های دوره پیشرفته نظارت و گزارش نویسی فنون عمران است که تمامی نکات فنی و حقوقی نظارت، نحوه گزارش نویسی و غیره را به‌صورت عملی و کاربردی آموزش می‌دهد. اگر قصد دارید به یک ناظر حرفه‌ای و مسلط بر تمامی جنبه‌های نظارت ساختمان تبدیل شوید، این دوره می‌تواند مسیر رشد شما را هموار کند.
سپاس مهندس ، بسیار عالی
باسلام وقتی هماهنگ کننده معمار است در صورتیکه ناظر سازه تشخیص دهد که سازه نگهبان ضعیف تر اجرا شود نه مطابق طرح مصوب سازه هماهنگ کننده باید بپذیرد یا نه ؟
با سلام خدمت شما اصلا نیازی نیست که ناظر هماهنگ کننده عملیات اجرایی ای را که در حیطه صلاحیت ایشان نیست بپذیرد! بلکه وظیفه سایر ناظران این است که در صورت برخورد با تخلفات ، گزارش خود را به ناظر هماهنگ کننده تحویل داده و ایشان گزارش را به مرجع صدور پروانه و سازمان تخویل دهد.
با سلام . ایا مهندس عمران یا معماری دیگه ای غیر از ناظرین عمران و معماری پروژه هم میتونه ناظر هماهنگ کننده باشه ؟ مهندس عمران یا معماری با انتخاب دفتر مهندسی پروژه که عموما مهندسین طراح رو انتخاب میکنن ؟؟
سلام ، خیر یکی از ناظران سازه یا معماری همان پروژه و با انتخاب سازمان نظام مهندسی انجام می شود .
با سلام
در صورتیکه هر یک از ناظران همکاری لازم با ناظر هماهنگ کننده نداشته باشند و این امر باعث توقف عملیات اجرایی شده باشد و کار فرما به خاطر متوقف شدن پروژه ،متضرر شود ،در این صورت تکلیف و وظیفه ناظر هماهنگ کننده چیست؟
اولین قدم، اخطار کتبی و رسمی به ناظر خاطی است. اگر جواب نداد، فوراً گزارش توقف کار را با ذکر علت عدم همکاری ناظر … در سامانه شهرداری ثبت کنید و همزمان طی نامه‌ای رسمی به نظام مهندسی، درخواست رسیدگی و جایگزینی ناظر را بدهید.