سقف کاذب سقفی غیر سازه ای است که در یک یا چند جداره، زیر سقف سازه ای و متصل به آن اجرا شده و بار آن به سازه اصلی وارد می شود و بدین ترتیب بین سقف مذکور و قسمت زیرین سازه اصلی فضای خالی به وجود می آید. این سقفها می توانند صاف و یا به شکلهای مختلف ساخته شوند.
سقف کاذب باید با مصالح سبک ساخته شده و قاب بندی آن به روشهای مناسبی به اسکلت و یا کلاف بندی ساختمان متصل شود تا ضربه تکانهای ناشی از زلزله در آنها موجب خرابی دیوارهای مجاور نگردد. سقفهای کاذب با مصالحی مانند گچ، pvc، چوب، شیشه، پلکسی گلاس، آلومینیوم، مصالح آکوستیک و … قابل اجرا می باشد که سقف های گچی (رابیتس و کناف) در ساخت و ساز شهری متداول تر هستند. در ادامه سعی کردیم نحوه اجرای سقف کاذب با رابیتس را آموزش دهیم.
رابیتس چیست و چه کاربردی دارد؟
رابیتس که در زبان عامیانه و کارگاهی بعضاً “راویز” تلفظ میشود، ورقهای مشبک و فولادی است که از کشش و پرس ورقهای گالوانیزه تولید میشود. این شبکه‌های فلزی به دلیل ساختار خاص خود، چسبندگی بسیار بالایی با ملات‌ها (به خصوص گچ) دارند و به همین دلیل به عنوان یک زیرساخت عالی برای اندودکاری‌ها استفاده میشوند.
کاربرد اصلی رابیتس، ایجاد یک بستر یکپارچه و مسلح برای اجرای انواع پوشش نهایی است. این کاربردها شامل موارد زیر میشود:
- اجرای سقفهای کاذب: اصلی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین کاربرد رابیتس، ساخت سقفهای کاذب ساده یا دکوراتیو (مانند طرح‌های قوسی، حجمی و نور مخفی) است.
- گچکاری دیوارها و ستونها: برای پوشاندن تاسیسات، یکنواخت کردن سطوح ناهموار یا ایجاد طرح‌های تزئینی روی دیوارها از رابیتس‌کاری استفاده میشود.
- پوشش بتن سیمانی و تیرآهن‌ها: برای جلوگیری از ترک خوردن اندود نهایی روی سطوح ناهمجنس مانند تیرآهن‌ها، ابتدا یک لایه رابیتس اجرا میشود.
- ترمیم و بازسازی ترک‌های ساختمانی: در بازسازی‌ها، برای پوشاندن ترک‌های عمیق و اطمینان از عدم بازگشت آنها، از رابیتس استفاده می‌گردد.
- اجرای نمای ساختمان: در برخی از طرح‌های نما، به خصوص برای ایجاد حجم‌ها و فرم‌های خاص، از رابیتس به عنوان زیرکار استفاده میشود.
سقف کاذب رابیتس چیست؟
سقف کاذب با رابیتس که در اصطلاح کارگاهی به آن سقف کاذب راویز نیز گفته می شود یکی از متداولترین سقفهای کاذب در ساخت و ساز شهری است که اسکلت آن متشکل از میلگرد و بعضاً نبشی بوده و لایه رویه این سقف، ملات گچ می باشد که روی رابیتس (راویز) اجرا می شود. مطالب مربوط به نحوه گچ ریزی ساختمان را می توانید در این مقاله فنون عمران بخوانید.
رابیتس یا راویز صفحه فلزی گالوانیزه مشبکی است که در ابعاد 0.6 * 2.4 متر و بسته های 10 برگی تولید شده و در ساختمان سازی کاربردهای زیادی دارد که از عمده ترین کاربردهای رابیتس می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اجرای سقف کاذب رابیتس که ملات گچ روی آن اجرا می شود.
- با توجه به اینکه رابیتس ها دارای سطحی مشبک و مضرس می باشند برای اتصال لایه نهایی نازک کاری مانند گچ ، نمای ساختمان ، پلاستر و غیره روی سطوح صاف سازه ای و غیر سازه ای مانند تیر، ستون، دال راه پله، قاب پنجره ها و … از آن استفاده می شود.
نصب رابیتس روی دیوار برشی جهت تامین اتصال کاشی و سرامیک به دیوار
اجرای رابیتس روی ستون فلزی جهت
- اجرای قطع بتن در مقاطع بتنی مانند اجرای فونداسیون ، سقف، ستون و …
اجرای قطع بتن با رابیتس در نوار فنداسیون
- اتصال نمای ساختمان به شاسی کشی نما در حالتی که حجم سازی هایی در نما داشته باشیم.
اتصال دوغاب نما به رابیتس روی شاسی نما
- جلوگیری از ترک خوردن دیوارهای خصوصا در کنجها و روی وادارهای فلزی
اجرای رابیتس روی ستون و کنج دیوار
بیشتر بخوانید: مراحل و نحوه اجرای پله ساختمان
انواع سقف کاذب رابیتس
سقفهای کاذب رابیتس را می‌توان بر اساس نوع طرح و کاربرد به دو دسته اصلی تقسیم کرد:
- رابیتس‌کاری مسطح (ساده): این نوع سقف کاذب، ساده‌ترین و رایج‌ترین شکل اجراست. هدف اصلی آن پوشاندن تاسیسات عبوری از زیر سقف اصلی (مانند لوله‌ها و سیم‌ها)، کاهش ارتفاع سقف و ایجاد یک سطح صاف و یکدست برای گچکاری است.
- رابیتس‌کاری طرح‌دار (دکوراتیو): این روش برای ایجاد فرم‌های تزئینی و معماری در سقف به کار می‌رود. با استفاده از رابیتس می‌توان انواع طرح‌های هندسی، قوسی، شکسته، حجمی و ایجاد باکس نور مخفی را با دقت بالا پیاده‌سازی کرد. انعطاف‌پذیری رابیتس، دست طراح و مجری را برای خلق فضاهای زیبا کاملاً باز می‌گذارد.
انواع رابیتس
رابیتس ها با توجه به کاربرد آنها انواع مختلفی دارند و بر اساس تعداد ستون ، وزن و چشمه های موجود بین ستونها تقسیم بندی می شوند. به طور معمول رابیتس ها براساس تعداد ستون به 3 دسته 9 ، 11 و 13 ستون ، براساس وزن به 4 دسته سبک ( 400 تا 700 گرم ) ، نیمه سنگین ( 700 تا 800 گرم ) ، سنگین ( 800 تا 1000 گرم ) و فوق سنگین ( 1000 تا 1200 گرم ) تقسیم می شوند که عامل وزن مستقیما با ضخامت ورق استفاده شده در تولید آن ارتباط داشته و نیز عامل اصلی و تاثیر گذار در قیمت رابیتس می باشد .
همانطور که گفته شد سومین دسته بندی رابیتس ها تعداد چشمه های موجود بین ستونها یا پلهای موجود در رابیتس ( راویز ) می باشد که به 2 دسته رابیتس 2 و 3 چشمه تقسیم می شوند. این موارد در اجرای ساختمان باید در نظر گرفته شوند.
کاربردهای سقف کاذب راویز
نوع رابیتس مصرفی باید با توجه به موارد زیر انتخاب شود:
- محل و نوع استفاده و انتظاری که ما از آن داریم. به طور مثال رابیتس مصرفی در نما می بایست نقش دیوار پشتیبان نما را نیز داشته باشد لذا لازم است از رابیتس سنگین 13 ستون و 3 چشمه با وزن 1200 گرم استفاده کنیم و برای جلوگیری از ترک می توان از 11 ستون 800 گرمی نیز استفاده کرد.
- فاصله نبشی ها یا میلگردهای حمال در شاسی سقف کاذب ؛ با افزایش این فاصله خصوصاً در قسمتهای مسطح سقف که سطح زیادی هم دارند احتمال شکم دادن رابیتس بر اثر وزن گچ خیس وجود داشته و بهتر است از رابیتس 13 ستون 3 چشمه 900 یا 1200 گرمی استفاده شود.
اما برای قسمتهای دکوراتیو یا نورپردازی ها در سقف کاذب می توان از رابیتس 11 ستون 700 گرمی هم استفاده کرد و این در حالی است که وقتی قصد اتصال نازک کاری مانند گچ به سطح اجرای ستون بتنی یا فلزی را داشته باشیم حتی می توانیم از رابیتس 9 ستون 3 چشمه 700 گرمی هم استفاده کنیم.
لازم به ذکر است تعداد ستون ها در رابیتس، همیشه نشان دهنده سنگین بودن رابیتس نبوده و عامل وزن ارتباط مستقیم با ضخامت ورق مصرفی در تولید رابیتس دارد.
کاربردهای سقف کاذب راویز
مهمترین دلایل استفاده از سیستم سقف کاذب را می توان به ترتیب زیر به شمار آورد:
- ایجاد رویه ای برای پوشش قسمت زیرین سقف ساختمان
- ایجاد فضای خالی برای عبور تاسیسات مکانیکی و برقی از زیر سقف
- محافظت در مقابل آتش از بلوکهای یونولیتی سقفی در اجرای سقف تیرچه بلوک ، مطابق ضوابط مبحث سوم مقررات ملی ساختمان بند 3-7-2-4
- امکان ایجاد فضای دکوراتیو و نورپردازی در سقف
- ایجاد سقفی کوتاه تر برای فضاهای داخلی ساختمان
- بهبود عایقبندی صوتی و یا حرارتی سقف هر طبقه از ساختمان
- حفاظت از اسکلت ساختمان و بخصوص اسکلتهای فولادی در برابر حریق
- ایجاد امکاناتی برای کنترل صوت و جذب آن
مزایای سقف کاذب رابیتس
- در دسترس بودن مصالح: رابیتس، میلگرد و گچ به وفور در تمام بازارهای مصالح ساختمانی یافت میشوند.
- نیروی کار ماهر فراوان: به دلیل قدمت این روش، استادکاران و تیم‌های اجرایی زیادی در این زمینه تخصص دارند.
- انعطاف‌پذیری بالا در طراحی: قابلیت اجرای انواع طرح‌های پیچیده، منحنی و حجمی بدون محدودیت.
- ایجاد پیوستگی در سطوح: این سقفها سطحی یکپارچه و بدون درز ایجاد می‌کنند که برای نقاشی ایده‌آل است.
- استحکام و دوام مناسب: در صورت اجرای صحیح، این سقفها از مقاومت مناسبی برخوردارند.
معایب سقف کاذب راویز
اما اگر بخواهیم از معایب این نوع سقف کاذب نام ببریم ، شاید موارد زیر جزء اصلی ترین معایب آن باشند :
- سنگین بودن: با توجه به اینکه حداقل ضخامت گچ مصرفی در رویه این سقف کاذب 2 سانت بوده و شاسی اصلی این سقف را میلگرد یا بعضاً نبشی یا تسمه تشکیل می دهد، می توان گفت این نوع سقفها نسبت به سایر سقفهای کاذب وزن بیشتری دارند.
- امکان آسیب رساندن به لوله ها و تاسیسات اجرا شده در کف: شاسی کشی سقف کاذب رابیتس پس از اجرای لوله کشی تاسیسات برقی و مکانیکی انجام می شود و با توجه به اینکه نوع اتصال اجزا تشکیل دهنده شاسی جوش برق می باشد ، نمی توان پس از اجرای لایه نهایی کف اقدام به اجرا نمود. پس لازم است علاوه بر ماهیچه کشی روی لوله ها ، در زمان اجرا نیز دقت کافی لحاظ شود تا به تاسیسات موجود آسیبی وارد نشود.
بیشتر بخوانید: تست بتن چیست و چگونه انجام می شود؟
- محدودیت در اجرای طرح های مختلف: هر چند گفته شد این نوع سقفها نیز انعطاف قابل قبولی در اجرای طرح های مختلف دارند اما باید قبول کرد که برخی طرح های ظریف را نمی توان با رابیتس اجرا کرده و بعضاً به صورت ترکیبی از سقف کاذب رابیتس و کناف اجرا می شوند .
مراحل اجرای سقف کاذب با رابیتس
در ادامه آموزش اجرای سقف کاذب با رابیتس را در چند گام بررسی می کنیم و قابل ذکر است آموزش ویدئویی اجرای این سقف کاذب در دوره اجرای ساختمان ارائه شده است .
اجرای آویز سقف کاذب
در ساختمانهای اسکلت بتنی لازم است جهت اتصال سقف کاذب به سقف اصلی ساختمان قبل از بتن ریزی سقف تمهیداتی اندیشیده شود که این کار در سقف های تیرچه بلوک توسط میلگردهای آویز و در سقفهایی مانند وافل ، دال و … که امکان سوراخ کردن قالب و اجرای آویز وجود ندارد توسط پلیت اتصال انجام می گیرد.
سایز میلگرد آویز می تواند حداقل 8 میلیمتر باشد اما با توجه به فاصله سقف کاذب از سقف اصلی ، طرح مورد نظر برای سقف و سطحی که قرار است سقف کاذب اجرا شود این سایز می تواند تا میلگرد 12 میلیمتر نیز تغییر کند . تعداد این آویزها در هر متر مربع حداقل باید 3 عدد در نظر گرفته شود.
در این راستای می توانید مقاله وظایف مهندس ناظر در کنترل اسکلت بتنی را مطالعه کنید.
طول آویزها متناسب با فاصله سقف کاذب با سقف اصلی است که قلاب این میلگردها در سقف تیرچه بلوک روی میلگردهای حرارتی یا میلگرد فوقانی تیرچه ها می نشیند. در صورت عدم نصب این میلگردها قبل از بتن ریزی ، می توان میلگرد آویز را به شکل T ساخته و سقف را سوراخ کرده و در فواصل مناسب اجرا کنیم.
نکته : دقت کنید که آویزها در هر دو جهت x , y با یکدیگر همراستا باشند تا در ادامه کار به مشکل برخورد نکنیم.
اجرای اجزای باربر اصلی و فرعی سقف (شاسی کشی سقف)
در این مرحله که قبل از اجرای پوشش نهایی کف انجام می شود، توسط تسمه ، نبشی یا عموماً میلگرد در دو جهت عمود بر هم شبکه ای به آویزها متصل می شود که قرار است بار اصلی سقف کاذب را تحمل کنند .
سایز میلگردهای مصرفی در اجزای باربر که به آویزها جوش میشوند با توجه به طرح سقف و فاصله آویزها از هم بین میلگرد 10 تا 12 میلیمتر و میلگردهای فرعی که در جهت عمود روی میلگرد باربر جوش می شوند می تواند 8 میلیمتر باشد.
فاصله میلگردهای اصلی از یکدیگر در صورتیکه رابیتس سنگین ( 1200 گرمی ) استفاده شود باید حداکثر 60 سانت و اگر رابیتس با وزن متوسط ( 700 یا 900 گرمی ) باشد حداکثر می تواند 35 سانت باشد .
نکته بسیار مهم قبل از نصب شاسی سقف کاذب رابیتس، تعیین دقیق تراز اجرای سقف می باشد که در این گام باید دقت کنیم که سقف بیش از حد پایین نیامده و ارتفاع تمام شده طبقه را کم نکند.
پیشنهاد مقاله برای مطالعه بیشتر: سقف مجوف چیست و انواع آن کدام است؟
نصب رابیتس روی شاسی اجرا شده
پس از اتمام شاسی کشی سقف اقدام به نصب پوشش زیرین سقف ( رابیتس ) می نماییم. رابیتس ها می بایست در فواصل معین توسط مفتول مناسب به شاسی سقف بسته شود به صورتیکه هیچ گونه برجستگی یا فرورفتگی در سطوح تمام شده دیده نشود .
برای بستن رابیتس به میلگردهای فرعی توصیه می شود از مفتول گالوانیزه به قطر 0.7 میلیمتر استفاده شود.
هزینه های راویز کاری سقف
در خصوص دستمزد اجرای سقف کاذب لازم است بدانیم که اجرای سقف در قسمتهای تخت (صاف) دارای یک قیمت و اجرای دکوراتیو یا نورمخفی در سقف با توجه به پیچیدگی‌های آن دارای قیمت جداگانه می باشد.
قیمت اجرای سقف در قسمتهای تخت به صورت مترمربع و در قسمتهای نورمخفی به صورت مترطول محاسبه میشود.
مصالح مورد نیاز برای اجرای سقف کاذب با رابیتس
برای اجرای یک سقف کاذب رابیتس استاندارد، به مجموعه مصالح زیر نیاز است:
- میلگرد (معمولاً نمره 8 و 10): برای ساخت آویزها (جهت اتصال به سقف اصلی) و شبکه‌ی اصلی باربر استفاده میشود.
- نبشی (معمولاً نمره ۳ تا ۵): برای ایجاد کلاف‌بندی در حاشیه کار و اتصال سازه به دیوارها به کار می‌رود.
- ورق رابیتس (راویز): بر اساس تعداد چشمه و وزن انتخاب میشود. رابیتس‌های ۱۳ ستونه سنگین، برای طرح‌های دکوراتیو و فواصل زیاد بین میلگردها مناسب‌تر هستند.
- سیم رابیتس‌بندی (سیم نجاری): سیم گالوانیزه نرمی است که برای اتصال ورقهای رابیتس به شبکه میلگردی زیرین استفاده میشود.
- گچ زیرکار : برای اجرای لایه آستر (اولین لایه پوششی روی رابیتس) که چسبندگی و مقاومت اولیه را تامین می‌کند.
- گچ سفیدکاری: برای اجرای لایه نهایی و ایجاد سطحی صاف و آماده برای نقاشی.
- الکترود جوشکاری: برای اتصال میلگردها و نبشی‌ها به یکدیگر و ساخت سازه نگهدارنده.
مطالعه این مطلب را از دست ندهید: وال پست چیست و به چه روشی انجام میشود؟
سقف کاذب رابیتس در چه مرحله‌ای از ساخت ساختمان اجرا میشود؟
اجرای سقف کاذب رابیتس یکی از مراحل نازک‌کاری ساختمان محسوب میشود. بهترین زمان برای اجرای شاسی آن، پس از اتمام کامل تیغه‌چینی دیوارها و قبل از اجرای تاسیسات و کفسازی بوده و اجرای گچکاری سقف پس از کفسازی و همزمان با گچکاری نهایی ساختمان می باشد.
دلیل این ترتیب اهمیت زیادی دارد:
اگر سقف کاذب قبل از دیوارچینی اجرا شود، لبه‌های آن باید به سقف اصلی متصل شوند و بعداً دیوارهای داخلی زیر آن ساخته شوند که این کار اتصال صحیح دیوار به سقف را مختل کرده و از نظر آیین نامه ای تخلف محسوب می گردد چرا که دیوار از بالا آزاد بوده و امکان انتقال صدا و هوا بین فضاهای داخلی بسیار زیاد خواهد بود.
اجرای آن پس از گچ و خاک دیوارها باعث میشود که نبشی‌های تراز سقف کاذب روی یک سطح صاف و رگلاژ شده نصب شوند و عملیات گچکاری سقف و دیوار به صورت یکپارچه و تمیزتر انجام گیرد. این کار همچنین از آسیب دیدن سقف کاذب در حین اجرای کارهای دیگر جلوگیری می‌کند.
اشتباهات رایج در اجرای سقف کاذب رابیتس
عدم رعایت اصول فنی در این مرحله می‌تواند منجر به ترک‌خوردگی، شکم دادن سقف و هزینه‌های اضافی شود. رایج‌ترین اشتباهات عبارتند از:
- استفاده از آویزهای کم یا با فاصله زیاد: این کار باعث میشود وزن سقف به درستی به سقف اصلی منتقل نشود و در درازمدت سقف دچار خیز مثبت شده و به اصطلاح “شکم” بدهد. فاصله استاندارد آویزها حدود ۴۰ تا ۶۰ سانتیمتر است.
- جوشکاری ضعیف: اتصالات ضعیف و غیراصولی در شبکه میلگردی می‌تواند به سادگی شکسته شده و ایمنی کل سقف را به خطر بیندازد.
- فاصله زیاد بین میلگردهای باربر: اگر فاصله میلگردهای زیرین زیاد باشد (بیش از ۲۵-۳۰ سانتیمتر)، ورق رابیتس بین آنها دچار افتادگی شده و مصرف گچ را به شدت بالا می‌برد.
- عدم همپوشانی صحیح ورقهای رابیتس: ورقهای رابیتس باید حدود ۷ تا ۱۰ سانتیمتر همپوشانی داشته باشند تا یک شبکه یکپارچه تشکیل دهند و از ترک‌خوردگی در محل اتصال ورق‌ها جلوگیری شود.
- عدم تراز بودن سازه: اگر شبکه فلزی به درستی تراز نشود، گچ‌کار مجبور است با کم و زیاد کردن ضخامت گچ آن را تراز کند که این کار علاوه‌بر افزایش وزن، خطر ترک‌خوردگی را نیز بالا می‌برد.
- گچکاری یک‌باره با ضخامت زیاد: اجرای لایه گچ با ضخامت زیاد در یک مرحله، مانع خشک شدن مناسب آن شده و پس از مدتی باعث ایجاد ترک‌های عمیق در سطح کار میشود. گچکاری باید در چند لایه (آستر و رویه) انجام شود.
نکات مهم در ساخت سقف کاذب رابیتس
- در ساختمانهای بتنی جهت کمتر کردن هزینه نهایی و جلوگیری از تخریب توصیه می شود میلگردهای آویز یا پلیت اتصال، قبل از بتن ریزی سقف اجرا شوند.
- حتما باید قبل از شاسی کشی سقف کاذب، تراز اجرای سقف کنترل شده و سقف به صورت تراز اجرا شود .
- به هیچ عنوان از مفتول معمولی یا آهن سیاه برای بستن رابیتس ها استفاده نشود .
- حداکثر طولی که می توان برای کنسول کردن میلگردهای افقی در نظر گرفت 15 سانتیمتر است.
- برای تامین جوش پذیری بهتر میلگردها توصیه می شود از میلگرد صاف استفاده شود .
- به هیچ عنوان برای اتصال آویز سقف کاذب اقدام به شکستن بتن پاشته تیرچه ها نشود .
- ورقه های رابیتس بسته شده روی شاسی کشی حداقل 10 سانت روی هم اورلب (همپوشانی) داشته باشند
جمع بندی
اجرای سقف کاذب با رابیتس یک انتخاب عالی برای بهبود زیبایی و عملکرد سقفهای داخلی است. این نوع سقف به‌دلیل قابلیت طراحی متنوع، عایقبندی صوتی و حرارتی خوب و نصب سریع، در بسیاری از پروژه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. نکات مهم در انتخاب این مدل سقف شامل رعایت کیفیت مصالح، دقت در نصب سازه فلزی، و توجه به شرایط فنی محیط (مانند بار سقف و نیاز به دسترسی به تأسیسات) هستند. این سقفها به دلیل سبکی و هزینه نسبتاً پایین‌تر نسبت به گزینه‌های دیگر، برای فضاهای مسکونی، اداری و تجاری مناسب هستند. در صورتی که به‌دنبال سقفی با طراحی‌های متنوع و کارآمد هستید که هم عملکرد و هم زیبایی را تأمین کند، سقف کاذب رابیتس گزینه‌ای مناسب است. برای آشنایی با تمامی مراحل اجرای ساختمان و اجرای صحیح این نوع سقف و نکات فنی آن، دوره فنون اجرای ساختمان به شما کمک می‌کند تا با تمام جزئیات اجرایی و نکات مهم در انتخاب و نصب سقف کاذب رابیتس آشنا شوید.
