ضوابط آتش نشانی چیست؟
ضوابط آتش نشانی مجموعه‌ای از مقررات، دستورالعمل‌ها و استانداردهایی هستند که با هدف پیشگیری از وقوع حوادث آتش‌سوزی، کاهش خطرات احتمالی و افزایش ایمنی افراد و ساختمان‌ها تدوین شده‌اند. این ضوابط شامل مواردی مانند طراحی و اجرای سیستم‌های اعلام و اطفای حریق، پیش‌بینی راه‌های خروج اضطراری، رعایت فاصله‌های ایمن در ساخت‌وساز، استفاده از مصالح مقاوم در برابر حریق و آموزش نکات ایمنی به ساکنان یا کارکنان می‌شود. رعایت این قوانین نه‌تنها یک الزام قانونی است، بلکه به‌عنوان یک ضرورت حیاتی در ایمن‌سازی محیط‌های مسکونی، تجاری و صنعتی شناخته می‌شود.
در این مقالۀ فنون عمران به مرور بخشی از ضوابط آتش نشانی لازم‌الاجرا در ساختمان‌های مسکونی می‌پردازیم.
اهمیت رعایت استانداردها و ضوابط آتش نشانی در ساختمان‌های مسکونی
ضوابط آتش نشانی در ساختمان‌های مسکونی (اعم از اعلام یا اطفای حریق)، از آنجا که به‌صورت شبانه‌روزی در حال استفاده هستند، از اهمیت بالایی برخوردار است. افزون‌براین، افزایش جمعیت و تراکم ساخت‌وساز شهری منجر به احداث روزافزون ساختمان‌های مرتفع شده است که این موضوع، دسترسی نیروهای امدادی و آتش نشانی را در مواقع بروز حادثه با مشکل مواجه می‌کند که این موضوع می‌تواند منجر به گسترش حریق و افزایش تلفات جانی و مالی شود؛ بنابراین نیاز است تا مهندسان ناظر، طراح و مجری و همچنین سازندگان در مراحل طراحی و اجرای ساختمان به افزایش مقاومت در برابر حریق، استفاده از سیستم آتش نشانی آپارتمان و نیز خروج ایمن ساکنان توجه ویژه‌ای داشته باشند.
ضوابط آتش نشانی ساختمان‌های مسکونی در مرحلۀ طراحی ساختمان
الزامات آتش نشانی در ساختمان‌های مسکونی به دو بخش اعلام و اطفای حریق تقسیم می‌شوند که هرکدام ضوابط خود را دارند و باید از مرحلۀ طراحی ساختمان مدنظر طراحان معمار، سازه، مکانیک و برق قرار گیرند. اعلام حریق شامل استفاده از سیستم‌ها و تجهیزاتی است که در صورت بروز آتش به ساکنین و افراد حاضر در ساختمان هشدار می‌دهند، مانند سیستم‌های دتکتور دود و آژیرها. اطفای حریق نیز استفاده از تجهیزات و سیستم‌هایی را شامل می‌شود که به کنترل و خاموش‌کردن آتش کمک می‌کنند، مانند سیستم‌های اسپرینکلر و کپسول‌های آتش‌نشانی. این دسته از ضوابط، مواردی همچون ارتفاع و مساحت مجاز، ضوابط آتش نشانی برای راه‌پله یا مسیرهای خروج، آسانسور، پارکینگ و… را در بر می‌گیرد. افزون‌براین، ضوابط آتش نشانی در ساختمان‌های بلندمرتبه، به‌دلیل افزایش حساسیت این نوع ساختمان‌ها، در کلیۀ دستورالعمل‌های آتش‌نشانی به‌طور مجزا بررسی شده است که در این مقاله به آن نیز پرداخته خواهد شد.
ضوابط آتش نشانی مربوط به ارتفاع و مساحت ساختمان مسکونی
| نوع ساختار ساختمان | |||||||||
| نوع 1(غیرقابل سوختن) | نوع 2(غیرقابل سوختن) | نوع 3(ساختار با دیوار خارجی غیرقابل سوختن) | نوع 5(ساختار با اجزای قابل سوختن) | ||||||
| الف* | ب | الف | ب | الف | ب | الف | ب | ||
| تصرف | ارتفاع (m) | م.ن** | 50 | 20 | 15 | 20 | 15 | 15 | 12 |
| م1 | حداکثر طبقات مجاز روی زمین | م.ن | 11 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3 | 2 |
| حداکثر مساحت مجاز کف | م.ن | م.ن | 2225 | 1475 | 2225 | 1475 | 1100 | 650 | |
| م2 | حداکثر طبقات مجاز روی زمین | م.ن | 11 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3 | 2 |
| حداکثر مساحت مجاز کف | م.ن | م.ن | 2225 | 1475 | 2225 | 1475 | 1100 | 650 | |
| م3 | حداکثر طبقات مجاز روی زمین | م.ن | 11 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3 | 2 |
| حداکثر مساحت مجاز کف | م.ن | م.ن | 2225 | 1475 | 2225 | 1475 | 1100 | 650 | |
* گروه (الف) نسبت به (ب) درجۀ مقاومت بالاتری در برابر آتش دارد.
** م.ن: محدودیت ندارد.
م1: تصرف مسکونی با اقامت موقت (مسافرخانه، هتل، متل و…)؛
م2: تصرف مسکونی شامل دو واحد مسکونی و بیشتر با اقامت دائم (بناهای آپارتمانی، اقامتگاه غیرموقت، خوابگاه و…)؛
م3: تصرف مسکونی برای مراقبت شبانه‌روزی از افراد 6 تا 16 نفر.
– در صورت نصب شبکۀ بارندۀ خودکار (اسپرینکلر)، می‌توان ارتفاع تعیین‌شده در جدول بالا را به اندازۀ 6 متر و حداکثر تعداد مجاز طبقات را به اندازۀ یک طبقه افزایش داد؛ به شرطی که ارتفاع و تعداد طبقات پس از افزایش، به‌ترتیب از 18 متر و 4 طبقه بیشتر نشود.
در این حالت، مساحت مجاز را نیز می‌توان تا 200% اضافی برای ساختمان‌های دو طبقه و بیشتر و تا 300% اضافی برای ساختمان‌های یک طبقه افزایش داد.
نکتۀ مهم: در خصوص افزایش ارتفاع یا مساحت ساختمان‌ها رعایت ضوابط معماری و شهرسازی اولویت دارد.
حداکثر مساحت مجاز ساختمانی با بیش از یک طبقه (در مورد ساختمان‌های دارای محدودیت مساحت)، از ضرب مساحت مجاز اولین طبقه در تعداد طبقات، طبق روش زیر تعیین می‌شود:
- برای ساختمان‌های دو طبقه: ضرب در 2
- برای ساختمان‌های 3 طبقه یا بلندتر: ضرب در 3.
حداقل ارتفاع سقف واحدهای مسکونی و فضاهای خواب باید 230 سانتی‌متر باشد.
همچنین بخوانید: نحوه اجرای پله ساختمان از صفر تا صد
ضوابط آتش نشانی برای راه پله و پله اضطراری ساختمان
ایمنی راه‌پله به‌عنوان یک راه خروج در بحث مربوط به ضوابط آتش نشانی در ساختمان‌های مسکونی اهمیت ویژه‌ای دارد که در ادامه به بخشی از کاربردی‌ترین آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
- بازشدن درِ اتاق‌های آسانسور، هواساز، پکیج و… به داخل دهلیز پلکان مجاز نیست.
- حداکثر پیش‌آمدگی مجاز میله‌های دستگرد پله‌ها و شیبراه‌ها از دیوار، 5/11 سانتی‌متر است.
- ارتفاع میله‌های دستگرد باید حداقل 85 سانتی‌متر و حداکثر 95 سانتی‌متر باشد.
- ارتفاع غیر سرگیر هر راه‌پله تا سقف بالای آن باید دست‌کم 205 سانتی‌متر باشد. این فضا باید پیوسته در بالای راه‌پله تأمین شده و در پایین راه‌پله نیز تا یک کف پله جلوتر از پایین‌ترین پله برقرار باشد.
- طول پاگردها در جهت مسیر تردد نباید کمتر از 110 سانتی‌متر باشد؛ به‌جز واحدهای مستقل گروه م-2 که در آن‌ها طول 90 سانتی‌متر کافی است.
دوربندهای الزامی خروج
- راه‌پله‌های داخلی خروج و نیز شیبراه‌های داخلی خروج باید با موانع حریق دوربندی شوند (در پلکان‌های داخل واحد مسکونی تکی یا واحد خواب در تصرف م-2 و واحدهای خواب در تصرف‌های گروه م-1، دوربند الزامی نیست).
- دوربندهای خروج قائم، که 4 طبقه یا بیشتر را بالاتر از تراز زمین به یکدیگر مرتبط می‌کنند، باید با ساختارهای غیر قابل سوختن دارای حداقل 2 ساعت مقاومت در برابر آتش و دوربندهای خروج قائم که کمتر
از 4 طبقه روی تراز زمین را به یکدیگر مرتبط می‌کنند، باید دارای حداقل یک ساعت مقاومت در برابر آتش باشند.
- دوربند خروج نباید به‌جز راه خروج برای هیچ هدف دیگری استفاده شود.
- درهای واقع در مسیر خروج باید از نوع مقاوم به حریق و حتماً دارای گواهی اصالت باشند.
- ارتفاع سقف راه‌های خروج نباید کمتر از 210 سانتی‌متر باشد.
هرجا که از نظر ضوابط آتش نشانی در ساختمان‌های مسکونی، الزام دودبندبودن پلکان داخلی یا فضای دوربند وجود دارد، اجرای آن با یکی از روش‌های زیر مجاز است:
- استفاده از پیش‌ورودی با تهویۀ مکانیکی: در این روش باید حداقل عرض پیش‌ورودی 110 سانتی‌متر و فاصلۀ درِ ورودی واحد به پیش‌ورودی تا دریچۀ تهویۀ مکانیکی حداقل 180 سانتی‌متر باشد.
- استفاده از بالکن با تهویۀ طبیعی: در این روش از بالکن برای ارتباط پلکان داخلی با واحدها استفاده می‌شود که دراین‌صورت، نصب حفاظ‌های جان‌پناه و رعایت فاصلۀ 3 متری دیوار مقاوم در برابر حریق تا درِ ورودی بالکن به پیش‌ورودی الزامی است.
- استفاده از پیش‌ورودی با تهویۀ طبیعی: در این روش باید حداقل عرض پیش‌ورودی در مسیر پیمایش 180 سانتی‌متر باشد. این عرض نباید کمتر از عرض کریدور یا درِ ورودی منتهی به آن (هرکدام که بیشتر است) در نظر گرفته شود.
راه‌های خروج باید حداقل 110 سانتی‌متر عرض مفید داشته باشند، مگر آنکه در ضوابط اختصاصی تصرف (بندهای 3-6-5 و 3-6-6 مبحث سوم مقررات ملی ساختمان)، عرض بیشتری برای آن تعیین شده باشد.
| ابعاد پلکان فرار | |||
| ساختمان کوچک(ظرفیت پلکان کمتر از 10 نفر در هر طبقه) | ساختمان استاندارد(ظرفیت پلکان حداکثر 20 نفر در هر طبقه) | ||
| عرض قابل‌قبول پله | 45 سانتی‌متر | 56 سانتی‌متر | |
| ارتفاع پله | 30 سانتی‌متر | 23 سانتی‌متر | |
| عرض پاخور پله | 15 سانتی‌متر | 23 سانتی‌متر |
| جنس پاخور پله | فلزی | مصالح جامد می‌تواند حفره‌حفره باشد. |
| دسترسی از طریق پنجره | مجاز | مجاز |
| مجاز | مجاز |
ضوابط آتش نشانی آسانسور
بخشی از ضوابط آتش نشانی در ساختمان‌های مسکونی در بحث آسانسورها مورد توجه قرار می‌گیرد. برای مثال، آسانسورها باید به سیستم‌های اضطراری مجهز باشند تا در صورت قطع برق بتوانند به نزدیک‌ترین طبقه برسند و در آنجا متوقف شوند. در ادامه به بررسی ضوابط مربوط به این بخش باتوجه‌به مبحث سوم مقررات ملی ساختمان و نشریۀ شمارۀ 682، خواهیم پرداخت:
- چاه آسانسور باید با ساختار 2 ساعت مقاوم در برابر حریق، دوربندی و از سایر قسمت‌ها جدا شود.
- اجرا و نصب آسانسور در داخل دهلیز پلکان مجاز نیست.
- حداقل ابعاد چاه آسانسور باید 150 در 150 سانتی‌متر باشد.
- هر طبقه‌ای که آسانسور به آن ورودی دارد، باید دارای لابی آسانسور باشد. لابی آسانسور باید با مصالح مقاوم در برابر آتش (حداقل یک ساعت) ساخته شود و به‌عنوان مانع دود عمل کند.
- اجرای آسانسور یا آسانسورهای ویژۀ تخلیۀ ساکنان و انجام عملیات آتش نشانی در ساختمان‌های بلند الزامی است.
- حداقل ابعاد مفید اتاق آسانسور آتش نشانی با توان حمل برانکارد، 120 در 210 سانتی‌متر با حداقل بازشوي 90 سانتی‌متر و حداقل بار اسمی 1000 کیلوگرم براي ظرفیت حمل آسانسور است.
- آسانسور آتش نشانی بدون توانایی حمل برانکارد، آسانسوري است که قادر به حمل حداقل 8 انسان و تحمل وزن 630 کیلوگرم باشد و سایر الزامات مربوط به آسانسور آتش نشانی نیز باید در مورد آن صدق کند.
- حداکثر مسافت پیمایشی براي رسیدن به آسانسور آتش نشانی در هر طبقه نباید بیشتر از 30 متر باشد (ملاك محاسبه، فاصله از دورترین نقطۀ در دسترس خروج تا درِ آسانسور است).
- آسانسور آتش‌نشانی باید به تمامی طبقات ساختمان دسترسی داشته باشد.
همچنین بخوانید: نکات اجرای اسکلت فلزی ساختمان
ضوابط آتش نشانی پارکینگ ساختمان
تمام پارکینگ‌های اتومبیل‌های سبک (سواری) براساس ضوابط آتش نشانی پارکینگ در نشریۀ 682، مبحث سوم مقررات ملی و مجموعه آیین‌نامه‌های محافظت و پیشگیری از حریق سازمان آتش‌نشانی ملزم به رعایت موارد زیر هستند:
- پلکان پارکینگ‌های بسته باید تمهیدات دودبند و دوربند داشته باشد.
- پارکینگ‌ها باید به سیستم اعلام و اطفای حریق خودکار و دستی مجهز شوند.
- تمام پارکینگ‌های بسته با هر تعداد طبقه و مساحت باید دارای حداقل دو راه خروج باشند.
- حداقل ارتفاع آزاد و بدون مانع پارکینگ باید 210 سانتی‌متر باشد.
- ایجاد بازشوی مستقیم از پارکینگ به اتاقی که برای خوابیدن استفاده می‌شود (اتاق نگهبان یا سرایداری)، از لحاظ ضوابط آتش نشانی پارکینگ، مجاز نیست. در صورت وجود چنین فضایی باید یک پیش‌ورودی با ابعاد حداقل 20/1 در 20/1 متر با دیوارهای جداکنندۀ یک ساعت مقاوم در برابر آتش برای آن در نظر گرفته شود.
ضوابط آتش نشانی محوطۀ ساختمان مسکونی
ضوابط آتش نشانی در ساختمان‌های مسکونی در رابطه با محوطه و حیاط ساختمان، براساس نشریۀ 682، باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
- پهنای صحن یا حیاط خروج نباید کمتر از 110 سانتی‌متر باشد (درهای حیاط هنگامی که به‌طورکامل باز باشند و میله‌های دستگرد، نباید پهنای لازم را بیش از 18 سانتی‌متر کاهش دهند).
- در پهنای لازم صحن یا حیاط خروج نباید تا ارتفاع 210 سانتی‌متر هیچ مانعی وجود داشته باشد.
- چنانچه صحن یا حیاط خروج مربوط به کل ساختمان یا بخشی از آن، کمتر از 3 متر پهنا داشته باشد، دیوارهای خارجی حیاط خروج باید تا ارتفاع حداقل 3 متر بالای کف حیاط دارای حداقل یک ساعت مقاومت در برابر آتش باشند (مگر حیاط‌های خروج مربوط به بار تصرف کمتر از 10 نفر).
ضوابط آتش نشانی در ساختمان‌های بلندمرتبه
ساختمان‌های بلند مسکونی آپارتمانی (با ارتفاع بیش از 23 متر) به دارا بودن شبکۀ بارندۀ خودکار توصیه شده‌اند اما الزامی در این مورد ندارند.
باتوجه‌به ضوابط آتش نشانی در ساختمان‌های بلندمرتبه براساس مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، این ساختمان‌ها باید دارای یک ایستگاه کنترل مرکزی و فرماندهی آتش‌نشانی با حداقل مساحت 9 مترمربع و دارای راهرویی با عمق حداقل 120 سانتی‌متر در جلوی پانل تجهیزات باشند. محل این ایستگاه در ساختمان باید موردتأیید سازمان آتش‌نشانی باشد.
برای ساختمان‌های بیش از 40 متر از تراز متوسط زمین باید حداقل 2 آسانسور مناسب برای دسترسی نیروهای آتش‌نشانی فراهم شود.
فضای امن
براساس ضوابط آتش نشانی در ساختمان‌های بلندمرتبه، جانمایی یک فضاي امن به گنجایش تصرف حداقل 50% متصرفان به ازاي سرانۀ هر نفر 28 سانتی‌متر براي یک طبقه از هر سه طبقۀ پی‌درپی در تراز ساختمان الزامی است. مساحت جانمایی فضاي امن نباید در هیچ حالتی کمتر از 6 مترمربع و حداقل عمق (عرض) آن نیز کمتر از 2 متر باشد.
جانمایی فضاي امن به ازاي یک طبقه از هر سه طبقۀ متوالی باید به گونه‌اي باشد که هیچ تراز طبقه‌اي، فاصله‌اي بیش از یک طبقه براي رسیدن متصرفان به یک فضاي امن نداشته باشد.
فضاي امن باید حداقل 2 ساعت در برابر حریق دودبند و مقاوم در برابر آتش باشد.
وجود فضاي امن در برابر آتش براي هر تراز طبقه، با بار تصرف بیش از 50 نفر، الزامی است (فارغ از تعداد طبقات آن ساختمان یا ارتفاع طبقۀ مذکور از سطح زمین). این فضا می‌تواند به‌عنوان فضایی مشترك با لابی آسانسور آتش نشانی و با درنظرگرفتن شرایط ویژۀ طراحی لابی آسانسور آتش‌نشانی، با فضاي مذکور ادغام شود.
فضاي امن نمی‌تواند در بن‌بست‌هاي عبوري طبقات طراحی شود و باید دارای دسترسی محافظت‌شده به یک پلکان اضطراري و یک آسانسور آتش‌نشانی باشد.
ضوابط آتش نشانی ساختمان مسکونی در مرحلۀ اجرا
نشریۀ 682 در بحث ضوابط آتش نشانی در ساختمان‌های مسکونی به اهمیت دیوار جداکنندۀ آتش در ساختمان‌های چندواحدی پرداخته که مجموعه ضوابط و آیین‌نامه‌های حفاظت و پیشگیری از حریق نیز به آن اشاره داشته است:
دیوارهای جداکنندۀ واحدهای مسکونی موجود در یک ساختمان باید از بالای مجموعۀ کف در پایین تا زیر مجموعۀ سقف/بام یا سقف/کفِ دارای درجه‌بندی مقاومت در برابر آتش در بالا امتداد یابد و به‌طور ایمن به آن‌ها متصل شود.
چنانچه این دیوار در زیر سقف کاذب قطع شده باشد، فضای بین سقف کاذب و سقف سازه‌ای بالا در امتداد خط تیغه باید با مسدودکننده‌های حریق (از قبیل تخته‌های گچی، تخته‌های سیمانی مسلح به الیاف و تخته‌های پشم سنگ یا پشم سرباره) پر شود.
- تأسیسات مکانیکی و لوله‌کشی‌ها: محل عبور لوله‌های آب، گاز یا تهویه باید با مصالح نسوز و درزگیرهای ضدحریق پوشانده شود تا مسیر گسترش آتش و دود مسدود شود. همچنین، انتخاب جنس لوله‌ها براساس استانداردهای ایمنی و ضوابط آتش‌نشانی ساختمان‌های مسکونی اهمیت بسیاری دارد.
- تأسیسات برقی: سیم‌کشی‌ها باید با کابل‌های نسوز و دارای روکش استاندارد انجام شود. استفاده از جعبه فیوز و تابلو برق مقاوم در برابر حرارت، بخشی از الزامات ایمنی و ضوابط آتش‌نشانی ساختمان‌های مسکونی است.
- دکوراسیون داخلی: بهره‌گیری از مصالح و پوشش‌های کندسوز یا نسوز در کف‌پوش‌ها، دیوارپوش‌ها و رنگ‌ها می‌تواند از گسترش سریع آتش جلوگیری کند و زمان لازم برای خروج ساکنان را افزایش دهد. شایان ذکر است که بر اساس مبحث 12 مقررات ملی ساختمان، هنگام رنگ‌آمیزی و پوشش سطوح با مواد شیمیایی یا سایر مواد قابل‌اشتعال، محل کار باید به طور طبیعی تا حد تأمین هوای سالم براساس حدود مجاز مواجهۀ شغلی، تهویه شود. در صورت استفاده از تهویۀ مصنوعی، دستگاه ضد جرقه که در خارج از فضای کار قرار داده می‌شود، باید پیش از شروع کار روشن شود. رعایت این ضوابط علاوه‌بر ایمنی عمومی با الزامات آتش‌نشانی نیز همخوانی دارد.
دستور العمل های سازمان آتش نشانی 1404
دستورالعمل‌های سازمان آتش‌نشانی ۱۴۰۴ مجموعه‌ای از ضوابط و مقررات به‌روز شده هستند که با هدف افزایش ایمنی عمومی، ارتقای استانداردهای ساخت‌وساز و پیشگیری از حوادث آتش‌سوزی تدوین شده‌اند. این دستورالعمل‌ها شامل الزامات فنی برای طراحی و اجرای سیستم‌های اعلام و اطفای حریق، جانمایی کپسول‌های آتش‌نشانی، ایجاد مسیرهای خروج اضطراری ایمن، استفاده از مصالح مقاوم در برابر حریق و رعایت فاصله‌های استاندارد در پروژه‌های ساختمانی است. اجرای این دستورالعمل‌ها برای کلیه ساختمان‌های جدید و حتی پروژه‌های بازسازی الزامی بوده و نظارت سازمان آتش‌نشانی بر آن‌ها تضمین‌کننده ایمنی شهروندان در برابر خطرات ناشی از حریق خواهد بود.
کدام ساختمان‌ها باید تأییدیۀ آتش نشانی دریافت کنند؟
به‌طورکلی، ساختمان‌هایی که دارای کاربری عمومی یا جمعیتی هستند، برای دریافت پایان‌کار شهرداری نیاز به تأییدیۀ ایمنی و آتش‌نشانی دارند. مهم‌ترین این موارد عبارتند از:
- برج‌ها و مجتمع‌های مسکونی بیش از ۶ طبقه
- ساختمان‌های تجاری، اداری و فروشگاهی بزرگ
- هتل‌ها، مراکز اقامتی و درمانی
- سالن‌های اجتماعات، سینماها و مراکز فرهنگی و …
- انبارها و کارگاه‌های صنعتی با ظرفیت بالا
اما ازآنجاکه هنوز ضوابط یکسانی برای کنترل و اجرای ضوابط آتش‌نشانی در کشور وجود ندارد و این کنترل‌ها در هر استان باتوجه‌به توافق‌نامه‌هایی که بین نظام مهندسی استان و سازمان آتش‌نشانی منعقد شده است، انجام می‌شود، استعلام از شهرداری یا سازمان آتش‌نشانی محلی پیش از شروع هر پروژۀ ساختمانی ضروری است.
جمع‌بندی
رعایت ضوابط آتش نشانی در ساختمان‌های مسکونی یک ضرورت حیاتی است که می‌تواند از بروز حوادث جبران‌ناپذیر جلوگیری کند. این ضوابط شامل تأمین راه‌های خروج اضطراری استاندارد، نصب سیستم‌های اعلام و اطفای حریق، استفاده از مصالح مقاوم در برابر آتش و طراحی مناسب تهویه برای کنترل دود هستند. علاوه بر این، آموزش ساکنان در مورد اقدامات ایمنی و نحوه استفاده از تجهیزات اطفای حریق، نقش مهمی در کاهش خطرات دارد. اگر می‌خواهید صفر تا صد اجرای ساختمان را یاد بگیرید، می‌توانید در دوره فنون اجرای ساختمان شرکت کنید؛ اولین دوره جامع اجرای ساختمان که با کامل‌ترین سرفصل‌ها ارائه شده است.
