مطابق بند 1-4-1 آیین نامه 2800 ، جهت حذف و یا کاهش خسارت و خرابی ناشی از ضربه ساختمانهای مجاور به یکدیگر ، ساختمانها باید با پیش بینی درز انقطاع از یکدیگر جدا ساخته شده و یا با فاصله ای حداقل از مرز مشترک با زمین های مجاور ساخته شوند . برای تامین این منظور در ساختمانهای با 8 طبقه وکمتر ، فاصله هر طبقه از مرز زمین مجاور حداقل باید پنج هزارم ارتفاع آن از روی تراز پایه باشد.
دوره جامع نظارت ساختمان فنون عمران
این فاصله بنا بر تعریف این آیین نامه از روی تراز پایه شروع می شود . با توجه به اینکه در این مقاله قصد ورود به مباحث محاسباتی درز انقطاع را نداریم ، فقط به تعریف تراز پایه بسنده می کنیم :
تراز پایه :
مطابق بند 3-3-1-2 آیین نامه 2800 تراز پایه در ساختمان به ترازی اطلاق می شود که در زمان زلزله ، از آن تراز به پایین اختلاف حرکتی بین ساختمان و زمین وجود نداشته باشد . برای مشخص کردن تراز پایه ، آیین نامه شرایط زیر را نیز قرار داده است :
- ساختمانهایی که دارای زیر زمین هستند و دیوارهای آن به سازه متصل نیست ، در این حالت تراز پایه از روی سطح شالوده در نظر گرفته می شود .
- ساختمانهایی که دارای زیر زمین هستند و دیوارهای آن متصل به سازه می باشد و پشت دیوارها توسط خاک متراکم پرشده باشد ، در این حالت تراز پایه در نزدیکترین سقف زیرزمین به سطح زمین طبیعی اطراف در نظر گرفته می شود .
تا اینجا مشخص شد که درز انقطاع باید از روی تراز پایه اجرا شود ، یعنی به لحاظ آیین نامه ای ، نیاز نیست این درز در قسمت فنداسیون در نظر گرفته شود .
نکته حقوقی برای مهندسان ناظر و سازندگان ساختمان :
با مشاهده شکل گودبرداری هایی که در سطح شهرها انجام گرفته ، به این نتیجه رسیدیم که نمی توان حرکات پاکت بیل یا بابکت و همچنین ریزش خاک زیر فنداسیون را کنترل کرد تا فنداسیون وارد ملک همسایه نشود ، و در موارد بسیاری دیده شده که بدلیل ورود به ملک همسایه و بتن ریزی فنداسیون ، بعداً در زمان ساخت ملک مجاور ، این مساله ( ورود به ملک ) باعث بوجود آمدن دعواهای حقوقی گشته که مهندس ناظر را نیز به دلیل گزارش نکردن این موضوع ، درگیر خود کرده است .
پس لازم است مهندسین ناظر در صورت برخورد با این مساله در فنداسیون ، ابتدا دستورکار جهت اصلاح به مالک ابلاغ کنند و حتماً در صورت عدم اصلاح آن ، در گزارش مرحله ای یا گزارش تخلف ، به مرجع صدور پروانه ابلاغ نمایند .
متن گزارش ناظر در این قسمت :
به اطلاع شهرداری محترم می رساند ،طی بازدید اخیر مشاهده گردید مالک ملک به شماره پرونده شهرداری . . . . . . به آدرس . . . . . . . . در زمان گودبرداری به دلیل خطای انسانی یا خطای ماشینی ، به میزان . . . . . . سانتیمتر وارد حریم ملک پلاک ضلع . . . . . . گردیده است . لذا لازم است شهرداری محترم قبل از بتن ریزی فونداسیون ، مالک را قبل از گودبرداری ملزم به اصلاح نماید .
در ضمن این موضوع در مورخه . . . . . . . .طی دستورکار کتبی به مالک ابلاغ گردیده است .
پس توصیه می شود :
- حتی الامکان در زمان گودبرداری دقت شود تا ماشین آلات وارد حریم ملک همسایه نشوند
- در صورت ورود به ملک مجاور ، حتماً قبل از بتن ریزی فنداسیون این قسمتها ، توسط پلاستوفوم پر شوند .
درز انقطاع را چگونه کنترل کنیم ؟
الف ) در ساختمانهای بتنی، ناظر باید مطابق نقشه های معماری درز انقطاع را کنترل نماید .
مثال : در نقشه های معماری درز انقطاع 11 سانت مشخص شده است و اسکلت ساختمان هم بتنی می باشد .
11 سانت خود درز + 4 سانت اندود ملات ماسه سیمان + 3 سانت کاور بتن ستون = 18 سانت از پشت میلگرد خاموت ستون باید درز اجرا شود . این کنترل باید از روی فنداسیون و در زمان اجرای ریشه ستونها انجام شده و تا بالاترین سقف نیز ادامه یابد .
ب ) در ساختمانهای فلزی، این مورد در زمان بیس پلیت گذاری ستونها کنترل می گردد. برای انجام این کار لازم است ابتدا شکل ستون را روی بیس پلیت کشیده و مطابق مثال فوق اندازه ها کنترل شوند ، فقط در این ساختمانها کاور بتن ستون حذف می گردد ، یعنی درز انقطاع مثال بالا و در ساختمان اسکلت فلزی خواهد شد 15 سانت .
کنترل درز انقطاع باید توسط کدام یک از ناظران انجام شود ؟
در ساختمانهایی که ناظر نقشه بردار حضورداشته باشد این کار توسط نقشه بردار انجام شده و در صورت نبودن نقشه بردار ، از آنجا که کنترل ابعادی در ساختمان از وظایف ناظر معمار می باشد ، باید ناظر معمار درز انقطاع را کنترل نموده و در صورت تخلف گزارش نماید . اما با توجه پرونده های موجود و اینکه درز انقطاع یکی از بخشهای سازه ای ساختمان می باشد ، بهتر است ناظر سازه نیز در زمان کنترل درز انقطاع توسط ناظر نقشه بردار یا معمار با ایشان همراه باشد .
نکته مهم :
در زمان مشخص کردن درز انقطاع ، حتما مواظب باشید که با کم شدن فاصله ستونها ، پارکینگ حذف نشود و در اینصورت باید این مورد توسط ناظر مربوطه گزارش شده و تا زمان تعیین تکلیف این موضوع از ادامه کار جلوگیری گردد .
همچنین کم شدن درز انقطاع در طبقات بالا ، در مواردی دیده شده که در کمیسیون ماده صد منجر به صدور حکم تخریب گردیده است و مهندس ناظر که این موضوع را در گزارشات خود قید نکرده نیز جزو مقصرین پرونده شمرده شده است .
آیا میتوان درز انقطاع را توسط نخاله پُر کرد ؟
مجدداً مطابق بند 1-4-1 آیین نامه 2800 ، میتوان درز انقطاع را توسط مصالح انعطاف پذیر پُر کرد . مصالح انعطاف پذیر مانند :ماسه بادی ، پلاستوفوم و ... . به هیچ عنوان ناظر نباید به مالک اجازه دهد این قسمت را توسط مصالح بنایی، بتن پُر کند و در صورت پُر شدن این قسمت ، حتماً مورد را در گزارشات خود و در موعد قید نماید .
سخن نگارنده :
همانطور که گفته شد، مساله درز انقطاع یکی از مسائل حقوقی نظارت است که با کمی بی دقتی و سهل انگاری می تواند ناظر را مجبور به پرداخت جرائم نقدی نماید . پس مهندسان ناظر نقشه بردار ، معمار و سازه حتماً در زمان کنترل این قسمت با یکدیگر همکاری داشته و تخلفات مالک را گزارش نمایند.
مهندس علی بهرامیان بذل