مطابق با ضوابط مبحث دوم مقررات ملی ساختمان، ماده 33 قانون نظام مهندسی، قانون شهرداری‌ها و سایر ضوابط جاری در حوزه ساخت و ساز شهری، تمام عملیات اجرایی می‌بایست بر اساس نقشه‌های مصوب، پروانه ساختمانی ، محاسبات و مشخصات فنی مندرج در پروانه اجرا و در هر مرحله توسط مهندسین ناظر در صلاحیت‌های مختلف ، کنترل و در پایان از لحاظ انطباق با ضوابط مذکور گواهی گردد.
پس نتیجه می‌شود که وظیفه مهندسین ناظر یک وظیفه کنترلی است نه اجرایی!
اما قبل از اینکه سراغ موضوع اصلی این مقاله برویم، لازم است تعریف ناظر را با هم بررسی کنیم :
ناظر : مطابق بند 2-5-1 مبحث دوم مقررات ملی ساختمان، ناظر شخص حقیقی یا حقوقی دارای پروانه اشتغال به کار در یکی از رشته‌های موضوع قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان است.
ناظر هماهنگ کننده کیست ؟
مطابق بند 1-32 مبحث دوم مقررات ملی؛ یکی از مهندسین ناظر عمران یا معماری به عنوان ناظر هماهنگ کننده انتخاب شده و مسئولیت هماهنگی بین سایر ناظران را به عهده دارد . همچنین ناظر هماهنگ کننده وظیفه تسلیم گزارش‌های مرحله‌ای به شهرداری، سازمان استان و یا سایر مراجع ذیربط است.
ناظر هماهنگ کننده می‌تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد که مدیر عامل شرکت حقوقی، مسئولیت ناظر هماهنگ کننده در شخص حقوقی را بر عهده خواهد داشت.
لازم به ذکر است که ناظر هماهنگ کننده علاوه بر انجام وظیفه نظارتی خود می‌بایست به وظایف ناظر هماهنگ کننده نیز عمل کند.
وظایف و مسئولیت‌های مهندس ناظر هماهنگ کننده
در این مقاله مسئولیت‌های ناظر هماهنگ کننده را به 3 دسته زیر تقسیم کرده ایم:
- ارائه گزارشات
- ایجاد هماهنگی بین سایر ناظران و مجری ساختمان
- حل اختلاف بین ناظران و مجری
ارائه گزارشات
- همانطور که گفته شد وظیفه اصلی مهندسین ناظر کنترل عملیات اجرایی است که حاصل این کنترل در قالب گزارش‌های مرحله‌ای می‌بایست به مرجع صدور پروانه و سازمان استان ارائه گردد.
وظیفه نگارش گزارشات بر عهده هر یک از ناظران در حیطه صلاحیت خود بوده و ناظر هماهنگ کننده تنها وظیفه تسلیم این گزارشات به مرجع صدور پروانه و سازمان استان را بر عهده دارد.
ماده 23 آیین نامه اجرایی ماده 33 قانون – ناظر هماهنگ کننده هر ساختمان باید گزارش هر یک از مراحل اصلی کار خود و سایر ناظران را به مرجع صدور پروانه و سازمان استان تحویل دهد و چنانچه در حین اجرای ساختمان با تخلفی برخورد نماید و یا سایر ناظران به او اعلام کنند، مراتب را به سازمان استان و مرجع صدور پروانه اعلام نماید.
نکته: مخاطب اصلی در گزارشات مهندسان ناظر، مرجع صدور پروانه است.
- 7-1-5- ناظر هماهنگ کننده می‌بایست در جریان تمام تغییرات و دستورکارهای سایر ناظران باشد.
- 8-4-7- در صورتیکه مجری از حدود وظایف و مسئولیت‌های مندرج در مقررات ملی ساختمان و شرایط عمومی قرارداد ، عدول نماید و یا مرتکب خلاف شود ناظر یا ناظران ذیربط خلاف را به مجری ساختمان منعکس و با تعیین فرصت مناسب رعایت موارد ذیربط را از وی خواهند خواست. در صورت عدم تمکین مجری به دستورات ابلاغی، ناظر یا ناظران ذیربط موارد خلاف را با ذکر دلیل به ناظر هماهنگ کننده منعکس نموده و نام‌برده موارد را به سازمان استان و مرجع صدور پروانه ساختمان گزارش خواهند نمود.
- 9-2-4 و 8-4-4 – وقتی مجری ساختمان قصد خروج از کار و ثبت پروژه جدید را داشته باشد، می‌بایست پایان عملیات اجرایی توسط ناظر هماهنگ کننده تایید گردد.
- 14-4-6- در صورت نیاز به زمانی بیش از زمان اعلام شده در قرارداد برای اجرای ساختمان، ناظر هماهنگ کننده موظف است حداکثر دوماه مانده به پایان مدت قرارداد مراتب را به صاحبکار ، سازمان استان و مرجع صدور پروانه اعلام و از سازمان استان درخواست تمدید قرارداد نماید .
- 9-4-5- ارائه دستور توقف عملیات ساختمانی یا گزارش تخلف در صورتیکه قرارداد مجری، فسخ، ابطال یا سلب صلاحیت و . . . شده باشد.
- 9-4-8- در صورتیکه صاحب کار، اجرای پروژه را بدون قصور مجری و به هر دلیل بیش از 15% مدت مندرج در قرارداد به تاخیر بیاندازد، این تعلیق کار زمانی مورد تایید است که ناظر هماهنگ کننده ابتدا و انتهای آن‌را به مرجع صدور پروانه و سازمان استان گزارش کرده باشد.
- درابتدای کار و قبل از شروع عملیات اجرایی ، می‌بایست گزارش شروع به کار پروژه توسط مجری یا سازنده به ناظر هماهنگ کننده تسلیم شده و ناظر هماهنگ کننده می‌تواند ترتیب برگزاری یک جلسه در محل کارگاه را داده و این گزارش را به امضا سایر ناظران برساند.
- در زمان پایانکار بهتر است ناظر هماهنگ کننده قبل از امضا برگه پایانکار ، این برگه را به تایید سایر ناظران رسانده و نهایتاً خود نیز تایید نماید . متاسفانه عدم توجه به این موضوع موجب درگیری بسیاری از ناظران شده است؛ چرا که امکان دارد تخلفی در عملیات اجرایی وجود داشته و می‌بایست توسط مالک یا مجری اصلاح شود و در صورت تایید پایانکار توسط هماهنگ کننده و عدم اصلاح این تخلف، ناظر هماهنگ کننده را درگیر مسائل قضایی می نماید.
- هماهنگی با مالک و سایر ناظران جهت تمدید قرارداد ناظر، در این مورد ناظر هماهنگ کننده می‌بایست 2 ماه قبل از اتمام قرارداد ناظران، درخواست ادامه همکاری یا قطع همکاری مربوط به هر یک از ناظران را به صاحب کار، سازمان استان و مرجع صدور پروانه اعلام کرده و پیگیر باشد تا مالک یا سازنده اقدامات اداری لازم را از قبیل پرداخت حق الزحمه انجام دهد.
ناظر هماهنگ کننده نمی‌تواند در خصوص مباحث فنی مربوط به سایر رشته‌ها اظهار نظر کرده و گزارش ارسال نماید.
ایجاد هماهنگی بین سایر ناظران و مجری ساختمان
- بر اساس بند 1-32 مبحث دوم ، ناظر هماهنگ کننده مسئول هماهنگی بین سایر ناظران است. یعنی ناظر هماهنگ کننده می‌بایست در مواردی که لازم است یکی از ناظران از عملیات اجرایی بازدید کرده و گزارش صادر کند به صورت تلفنی یا مکتوب به ایشان اطلاع‌رسانی نماید و در صورت عدم تبعیت ایشان، به سازمان استان اعلام نماید.
- براساس بند 9-4-3 مبحث دوم ، مجریان حقوقی موظفند در پروژه‌های خود یک نفر را که به تایید سازمان استان رسیده است به عنوان نماینده یا سرپرست کارگاه مشخص کرده و به صاحب کار، ناظر هماهنگ کننده، سازمان استان و مرجع صدور پروانه معرفی نمایند.
در اینجا نیز ناظر هماهنگ کننده می‌بایست نماینده مجری را به سایر ناظرین معرفی نماید.
حل اختلاف بین ناظران و مجری
یکی دیگر از وظایف ناظر هماهنگ کننده بر اساس بندهای 16-4-1 و 16-4-2 و 16-4-3 و 16-4-4 مبحث دوم مقررات ملی، حل اختلاف ایجاد شده بین مجری، صاحب کار و سایر ناظران است.
در صورتیکه مجری یا سایر ناظران به رای ناظر هماهنگ کننده اعتراض داشته باشند، می‌بایست عملیات اجرایی متوقف شده و حل اختلاف توسط کمیته داوری سازمان انجام شود. در پایان نیز رای کمیته مذکور می‌بایست توسط ناظر هماهنگ کننده به مجری، مرجع صدور پروانه و ناظر مذکور اعلام و تا حصول به نتیجه پیگیری نماید.
نکته بسیار مهم:
لازم به ذکر است مسئولیت تمامی ناظران، همزمان با صدور پروانه ساختمانی آغاز و تا صدور پایانکار یا تعویض ناظر ادامه خواهد داشت و عدم اطلاع‌رسانی ناظر هماهنگ کننده نیز رافع مسئولیت ایشان نخواهد بود.
نحوه انتخاب ناظر هماهنگ کننده
انتخاب ناظر هماهنگ کننده بر اساس بند 16-2 مبحث دوم مقررات ملی، توسط سازمان استان و از بین ناظر سازه یا معماری انجام می‌شود. اما با توجه به اینکه گودبرداری و اجرای سازه نگهبان نیاز به تخصص خاص داشته و بیشتر جزو مباحث سازه‌ای بوده و ناظر معمار در این خصوص اطلاعات خاصی ندارد، سازمان استان سعی دارد تا ناظر عمران به عنوان ناظر هماهنگ کننده انتخاب شود اما هیچ اجباری نیست.
دستمزد ناظر هماهنگ کننده
در خصوص حق‌الزحمه مهندس ناظر هماهنگ کننده بسیار بحث وجود دارد اما در این خصوص لازم به ذکر است که این حق‌الزحمه توسط سازمان استان مشخص شده و عموماً به میزان 5 % مجموع حق‌الزحمه سایر ناظران انتخاب می‌شود.
این حق‌الزحمه مطابق بند 16-2-3 توسط صاحب کار باید پرداخت شود.