فهرست‌بهای واحد پایه رشته ابنیه یکی از قدیمی‌ترین کتابچه‌های مراجع برای برآورد هزینه اجرای پروژه‌های عمرانی می‌باشد که اولین نسخه آن به همراه فهرست‌بهای راهسازی، در سال 1355 منتشر شده است که با فهرست‌بهای امروزی تفاوتهای اساسی داشت. از سال 1377 فهارس بها ازجمله ابنیه با تغییرات کلی نسبت به فهرست‌بهای منتشر شده تا سال 76، "به‌صورت مداوم" بجز چندین سال همه‌ساله منتشر شده است. در فهرست‌بهای ابلاغی سال 1398 نیز 7 فصل از رشته ابنیه نسبت به سالهای قبل، دارای تغییرات عمده‌ای است. در این خصوص سازمان برنامه‌وبودجه در مقدمه فهرست‌بهای ابنیه ذکر نموده است که با توجه به اهمیت فهرست‌بهای ابنیه و لزوم به‌روزآوری مبانی و مطالب، ملاحظه فناوری‌ها و مصالح نوین ساختمانی و همچنین با توجه به روش های نوین اجرایی و راندمان‌های عملیاتی، کار بازنگری تفصیلی آن در سال 1397 در دستور کار خود قرار داده‌اند و در نتیجه فعالیت‌های مرتبط با این بازنگری، تا زمان بررسی و ابلاغ فهارس بهای واحد پایه سال 1398، قسمتی از مطالعات مربوط به فصل‌های 5و 6 و 13 و 14 و 20 و 21 و 25 به نتیجه رسیده است که نتایج حاصله در فهرست بهای سال 1398 اعمال شده است.همچنین در این مقدمه اشاره شده است که بقیه فصل‌های فهرست‌بها که به‌تدریج موردبازنگری و اصلاح قرار می‌گیرند، در سال آتی در فهرست‌بهای ابنیه درج خواهند شد. ازاین‌رو با توجه به اهمیت و گستردگی کاربرد فهرست‌بهای ابنیه در پروژه‌های عمرانی، در این مقاله و مقالات بعدی قصد داریم تغییرات انجام‌یافته در فصل‌های مذکور را بررسی نماییم.
آموزش آنالیز بها با تدکار در فنون عمران
یکی از تغییرات مشترکی که در این فصل‌ها انجام‌یافته است، تغییر ساختار مقدمه فصول مذکور می‌باشد. در تمام فصل‌های فوق‌الذکر، دستورالعمل‌های مقدمه فصل‌ها به بخشهای الزامات عمومی و الزامات اختصاصی هر گروه تفکیک شده است که بندهای مندرج در الزامات عمومی در کل فصل باید رعایت گردد و الزامات هر گروه هم توضیحات مازاد بر الزامات عمومی را برای یک آیتم یا چندین آیتم از آن گروه ارائه میدهد. این امر می‌تواند به شفافیت برآوردها و پرداخت‌ها و کاهش دعاوی و اختلاف‌نظرهای آتی کمک نماید. به‌علاوه در داخل یک جدول گروههای هر فصل به همراه شرح مختصر هر گروه به‌منظور سهولت دسترسی به‌ردیف های موردنیاز ارائه‌شده است. علاوه بر ساختار مقدمه فصول، آیتمهای هر فصل نیز دارای تغییرات عمده‌ای هستند. به علت تعدد تغییرات مذکور برآن شدیم آنها را در چند مقاله به ترتیب شماره فصل بحث و بررسی نماییم. در ادامه اولین فصل تغییریافته، یعنی فصل 5 ام را مورد مطالعه قرار می دهیم.
اولین تغییر فصل پنجم، تغییر عنوان این فصل می‌باشد. در فهرست‌بهای ابنیه سال های گذشته عنوان فصل پنجم " قالب بندی چوبی" بود که در سال 98، این عنوان به قالب بندی غیرفولادی تغییر یافته است. دلیل این امر نیز اضافه شدن قالبهای ماندگار از جنس پلیمری می‌باشد. بنابراین این فصل چون فقط حاوی قالبهای چوبی نیست, عنوان این فصل نیز به غیر فولادی تغییر یافته است تا تمام مصالح غیرفولادی مصرفی در قالب بندی را در خود جای دهد. تغییرات عمده انجام‌یافته در مقدمه فصل و خود آیتم ها به شرح ذیل می‌باشد:
در قسمت الزامات عمومی این فصل تصریح شده است که باید استفاده از قالب چوبی در مرحله تهیه برآورد به پیشنهاد مهندس مشاور و تصویب کارفرما صورت گیرد. تغییر حائز اهمیت دیگر در این فصل این است که در بند 3 الزامات عمومی اشاره شده است بابت ارتفاع یا جدار خارجی، هیچ گونه اضافه بهایی به‌ردیف های قالب بندی چوبی تعلق نمی گیرد و به تبع آن آیتم 050801 "اضافه بها برای قالب بندی جدار خارجی دیوارها، تیرها وستون ها، با استفاده از تخته نراد خارجی " از این فصل حذف گردیده است و گروههای قالب بندی دیوارهای بتنی، ستونها و شناژهای قائم با مقطع چهارضلعی، دالها یا تاوه های بتنی، دالهای مرکب و تیرهای بتنی بر اساس ارتفاع که دارای چندین آیتم در هر گروه بودند تغییر یافته است. همانگونه که می دانید در فهرست‌بهای ابنیه مربوط به سالهای قبل آیتمهای دسته بندی شده در گروه 2 این فصل شامل شماره آیتم 050201 ( تهیه وسایل و قالب بندی دیوارهای بتنی با ارتفاع دیوار حداکثر ٣٫۵ متر) و آیتم 050202 (ارتفاع دیوار بیش از 3.5 تا 5.5 متر ) و 050203 ( ارتفاع دیوار بیش از 5.5 تا 7.5 متر ) 050204 ( ارتفاع دیوار بیش از 7.5 متر تا 10 ) می‌باشد و برای ارتفاعهای بیش از 10 متر هم دستورالعمل جداگانه ای در مقدمه فصل ارائه‌شده است. در فهرست‌بهای سال 98، فقط آیتم 050201 برای قالب بندی دیوارهای بتنی در نظر گرفته شده است که در شرح آن آمده است " تهیه وسایل و قالب بندی دیوارهای بتنی به هر ارتفاع " و ما بقی آیتمهای این گروه حذف شده است.
پس ما برای برآورد و پرداخت صورت وضعیت بر اساس فهرست‌بها در قراردادهای بر مبنای فهرست 98، برای قالب بندی دیوار با قالب چوبی به هر ارتفاعی از آیتم 050201 استفاده خواهیم کرد. همین امر در خصوص قالب بندی ستونها و شناژهای قائم با مقطع چهارضلعی، دالها یا تاوه های بتنی، دالهای مرکب و تیرهای بتنی نیز انجام شده است به عبارتی برای قالب بندی ستونها و شناژهای قائم با مقطع چهارضلعی به هر ارتفاعی آیتم 050301، قالب بندی دالها یا تاوه های بتنی و دالهای مرکب به هر ارتفاعی به ترتیب آیتمهای 050401 و 050406 و قالب بندی تیرهای بتنی به هر ارتفاعی آیتم 050501 در نظر گرفته شده است. به عبارتی هزینه های قالب بندی چوبی در این آیتمهای مذکور به هر ارتفاعی در بهای واحد آیتمهای مربوطه لحاظ شده است و بقیه آیتمهای گروههای مذکور حذف گردیده است. همچنین آیتم 050601 که در فهرست‌بهای سال های قبل مربوط به قالب بندی شناژهای افقی روی دیوار به هر ارتفاعی بود به کلی از فصل 5 ام فهرست‌بهای سال 98 حذف شده است.
در مقدمه این فصل در فهرست‌بهای سال 98 همانند سال های گذشته تعریف تخته نراد خارجی در نظر گرفته شده در آیتم ها به این صورت تعریف شده است که منظور از تخته نراد خارجی، چوب ها ي روسی یا مشابه آن است. چوب کاج وارداتی معروف به چوب روسی، اعم از این که چوبهای یاد شده محصول کشور روسیه یا سایر کشورهای می‌باشد که چوب کاج آنها شبیه چوب روسی است، تخته نراد خارجی نامیده می شود. و در ادامه این بند در فهرست‌بهای سال 98 اضافه شده است که درصورت استفاده از چوب هاي غیر مشابه نراد خارجی (نظیر چوبهاي جنگلی و معمولی)، 35 درصد کسربها به‌ردیف هاي مربوط تعلق می گیرد. در بند 11 الزامات عمومی این فصل ذکر شده " با توجه به بند 1 الزامات عمومی، در صورت استفاده از قالب چوبی، چنانچه بنا به تقاضا ي پیمانکار و تأیید مهندس مشاور از قالب چوبی با کوبیدن ورق فولادي در داخل آن استفاده شود، بهاي قالب بندي برابر 75 درصد ردیف ها ي فصل ششم پرداخت می شود. این بند در فهرست‌بهای سال های قبل در فصل ششم موجود بود که از فصل 6 ام حذف و به فصل 5 ام انتقال یافته است.
ازجمله آیتم‌هایی که به این فصل اضافه شده است، آیتم 050102 با شرح " تهیه وسایل و قالب بندی با استفاده از تخته نراد خارجی، برای بتن ریزی پشت جدول، کف سازی و بتن مگر به هر ارتفاع" است. به مقدمه فصل 5 ام نیز الزامات اختصاصی این آیتم طی الزامات گروه 1 به این شرح اضافه شده است " در صورت قالب بندي با قالب چوبی براي اجراي بتن پشت جداول پیش ساخته یا درجا، وجه خارجی کف ساز يهاي بتنی یا بتن مگر با تأیید مهندس مشاور، بهاي ردیف 050102 پرداخت می شود. در فهرست‌بهای سالهای قبل آیتم قالب بندی برای جدوال فقط در فصل ششم با شماره 060102 و شرح " تهیه وسایل و قالب بندی جداول به هر ارتفاع برای بتن ریزی درجا موجود بود. نکته حائز اهمیت در شرح آیتم 050102 در سال 98 این است که اولا صراحتا به قالب بندی بتن پشت جداول اشاره شده است و همچنین برای قالب وجه خارجی کف سازیهای بتنی،قالب بندی بتن مگر ( با تایید مهندس مشاور ) هم در صورت اجرا باید از این آیتم استفاده نماییم. ازجمله موارد دیگری که به این فصل اضافه شده است الزامات مربوط به گروه 2 یعنی قالب بندی دیوارهای بتنی است. در مقدمه فصل اشاره شده است در صورتی که با تائید مهندس مشاور، قالب بندي دیوار فقط از یک طرف اجرا شود، 20 درصد به بهاي ردیف 050201 اضافه می شود. در خصوص قالب بندی دال های بتنی نیز تصریح شده است که قالب بندي وجه قائم دال بتنی، از ردیف 050501 یعنی آیتم قالب بندی تیرهای بتنی پرداخت می شود.
به گروه 7 این فصل آیتم 050702 با شرح " تهیه وسایل و قالب بندی با استفاده از تخته نراد خارجی، روی سطح فوقانی دال و تیر بتنی شیب دار" اضافه شده است و در الزامات گروه 7 تصریح شده است که در صورت استفاده از قالب بندي چوبی در سطح فوقانی قطعات شیب دار که زاویه شیب نسبت به افق برابر یا بیش از 45 درجه باشد، هزینه هاي مربوط از ردیف 050702 پرداخت می شود. همچنین براي زوایاي شیب کمتر از 45 درجه، براساس مشخصات فنی یا دستورکار مهندس مشاور مبنی بر اجراي قالب چوبی در سطح فوقانی سطوح شیب دار، هزینه مربوط مطابق شرایط فوق یعنی از آیتم 050702 پرداخت می گردد.
همچنین آیتم 050802 که در فهرست‌بهای سالهای قبل عبارت است از " اضافه بها به‌ردیف های ٠۵٠٢٠١ تا ٠۵٠٢٠۴، در صورتی که به جای بولت از فاصله نگهدارهای مخصوص با صفحه آب بند استفاده شود" نیز از این فصل حذف گردیده است و در صورت نیاز به جلوگیری از نفوذ آب، هزینه های مربوط از فصل 6 و حسب مورد از آیتم 060809 تا 060811 پرداخت خواهد شد.
همچنین آیتمهای 050806 ( اضافه بها برای حکمی بودن قالب بندی، با استفاده از تخته نراد خارجی، برای مواردی که قالب بندی در بتن نمایان (اکسپوز) به کار می رود) و 050808 ( اضافه بهای قالب بندی، با استفاده از تخته نراد خارجی، در صورتی که قالب الزاما در کار باقی بماند (قالب گم شده)) و 050809اضافه بها به‌ردیف های قالب بندی سطوح نمایان دیوارها، تیرها، ستون ها و تاوه ها (دال ها)، در صورتی که به جای تخته نراد خارجی از تخته چند لایه با روکش لاکی از جنس پلیمر (plywood) استفاده شود) از فهرست‌بهای سال 98 حذف شده است.
در فهرست‌بهای سال 98 آیتمهای قالب بندی درز که در فهرست‌بهای سال های قبل موجود بود شامل آیتمهای (050901 قالب بندی درز انبساط در بتن با استفاده از تخته نرادخارجی، با تمام وسایل لازم به استثنای کف سازیهای بتنی برحسب حجم درز) 050902 تعبیه انواع درز در کف سازی های بتنی درموقع اجرا با استفاده از تخته نرادخارجی، با تمام وسایل لازم بدون پرکردن آن برحسب حجم درز. و 050904( تهیه وسایل، ساخت قالب و قالب بندی درزهای انقباضی بتن، و خارج کردن آن، اندازه گیری برحسب سطح جانبی بتن درز حذف شده و در الزامات این گروه بیان شده است تعبیه درزها حسب مورد، مطابق با الزامات گروه 9 مقدمه فصل ششم، از ردیف 060911 یا 060912 پرداخت می شود. در صورت قالب بندي یک وجه درز (و یا هر دو وجه درز در صورت امکان) با استفاده از تخته نراد خارجی، حسب مورد از ردیف هاي قالب بندي مربوط در این فصل پرداخت می گردد. پس به عبارتی در صورت نیاز به قالب بندی درزها با قالب چوبی، هزینه های مربوطه بسته به محل درز اینکه در اعضای بتنی و یا کف های بتنی باشد از خود آیتمهای قالب بندی این اعضا یعنی آیتم 050102 برای درز کف ها و آیتمهای 050201، 050301 و 050501 و 050401 پرداخت خواهد شد. ازجمله آیتمهای اضافه شده به این فصل اضافه بهای 050905 با شرح "اضافه بها به‌ردیف های قالب بندی چوبی در صورتی که آرماتور یا داول از داخل قالب عبور داده شود" است و طبق الزامات این گروه، در صورت تأیید مهندس مشاور، فقط به آن سطح از قالب چوبی در تماس با بتن تعلق میگیرد که از آن میلگرد یا داول عبور کرده باشد. و در نهایت در ادامه تغییرات مربوط به سقف های وافل و مجوف را بررسی می کنیم.
بیشتر بخوانید: شاخص مبنای پیمان چیست تعدیل در پروژه‌های عمرانی چگونه محاسبه می‌شود؟
قالب بندی سقف های وافل که قبلا در گروه 4 ( قالب بندی دالها ) دسته بندی شده بود از این گروه جدا شده و در گروه 11 قرار گرفته است. برای سقف های تا 60 سانتی متر از آیتمهای 051101 ( تا ضخامت 30 سانتیمتر)، 050112 ( بیش از 30 تا 45 سانتیمتر ) و 050113 ( بیش از 45 تا 60 سانتیمتر ) قابل پرداخت است. در پرداخت آیتمهای سقف های وافل موارد زیر در الزامات این گروه در مقدمه فصل آمده است:
1- در اندازه گیري سطح سقف قابلمه اي (وافل)، تصویر افقی آن قسمت از سقف که در آن وافل به کار رفته باشد، ملاك محاسبه قرار میگیرد.
2 - براي پرداخت هزینه اجراي سقف هاي قابلمه اي (وافل) حسب مورد، علاوه بر ردیف هاي 051101 تا 051103، به همراه زیرسازي با استفاده از قالب بندي چوبی و یا اجراي کامل زیرسازي چوبی، 65 درصد بهاي ردیف 050401 یعنی قالب بندی دالها ( تاوه های بتنی ) و در صورت استفاده از قالب بندي فولادي و یا اجراي کامل زیرسازي فولادي، حسب مورد 75 درصد بهاي ردیف هاي 060401 تا 060404 در آن قسمت که وافل در آن اجرا شده، پرداخت می شود.
توضیح اینکه در فهرست‌بهای سال های قبل، کلیه هزینه های مربوط به قالب بندی سقفهای وافل به هر ضخامت فقط در فصل 5 و از آیتم 050405 به همراه 70 درصد آیتمهای قالب بندی دالها بسته به ارتفاع از آیتمهای 050401 تا 050405 پرداخت میشد). در حالی که در فهرست‌بهای سال 98 امکان پرداخت استفاده از زیرسازی یا قالبهای فولادی نیز از آیتمهای مربوطه از فصل 6 ام فراهم شده است.
3- ضخامت سقف در ردیف هاي 051101 تا 051103، فاصله عمودي قسمت زیرین تیرچه تا سطح نهایی بتن اجرا شده سقف است.
4- اجراي سقف هاي قابلمه اي (وافل) با تیرچه هاي یکطرفه یا دوطرفه در ردیف هاي 051101 تا 051103 پیش بینی شده است و از این بابت هزینه جداگانه اي پرداخت نمی گردد.
یکی دیگر از موارد قابل توجه در فهرست‌بهای سال 98 اضافه شدن قالبهای ماندگار از جنس پلیمری مصرفی در سقف های بتنی متداول شده در چند سال گذشته، نظیر کوبیاکس می باشد.همانگونه که در سقف های بتنی با بلوک، بلوک های سفالی، سیمانی و فوم بلوکها مثل یونولیت یا پلی استایرن نقش پرکننده را دارا هستند، از این قالب های پلیمری ماندگار نیز به عنوان پرکننده استفاده می شودکه به فهرست بها نیز افزوده شده اند. که طی دو آیتم 051201 برای تهیه وسایل و جاگذاری قالب های مکعبی شکل ماندگار به هر ضخامت سقف در سقف های مجوف بتنی از جنس پلیمر. و 051202 تهیه وسایل و جاگذاری قالب های کروی یا بیضوی شکل ماندگار به هر ضخامت سقف در سقف های مجوف بتنی از جنس پلیمر قابل پرداخت می‌باشد.
همچنین در خصوص سقف های مجوف ذکر شده است هزینه اجراي کامل مهاربندي لازم جهت نگهداري قالب هاي ماندگار در مقابل نیروهاي جانبی یا بالابرنده در ردیف هاي مربوط به سقف هاي مجوف لحاظ شده است. ولی هزینه هاي مربوط به قفس فلزي نگهدارندة قالب هاي کروي و بیضوي از ردیف 070101، به‌صورت جداگانه پرداخت می گردد، شایان ذکر است بقیه مصالح مصرفی مربوط به این سقف ها نظیر آرماتورهای مصرفی و بتن ریزی همانند دال های بتنی از آیتم های مربوط در فصل های 7 ام و 8 ام پرداخت خواهد شد.
همانگونه که ملاحظه می کنید تغییرات این فصل چه در مقدمه و چه در خود آیتم ها قابل توجه می باشند. در مقاله بعدی نیز، تغییرات مربوط به فصل ششم (قالب بندی فولادی) را بررسی خواهیم کرد.